Umar Ibn Al-Khattab (Radiallaho ‘Anho)

So Kiyasoled sa Islam o ‘Umar Ibn Al-Khattab (Radiallaho ‘Anho)

So ‘Umar Ibn Al-Khattab (r.a.), pangandag o langowan o Muslim, ago ipekhalek o manga da pamaratiyaya, na mitataralo so kasosopaka niyan ko Nabi (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) ago tanto a mangongona-an ko kapherasta-a ko manga Muslim ko ona-an o da niyan kasoled ko Islam. Isa a alongan na sii ko kiyapagopakat o manga Quraish, natiyawag iran so tao a phakarao a bono-on niyan so Nabi (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam). So ‘Umar (r.a.) na inipangorao niyan a ginawa nyan a aya-on mbono, sa aya miyatharo iran na:

“Mata-an a khagaga ngka, hay ‘Umar!”

Pizanggalay niyan so pedang iyan na piyantek iyan den so lalan sa kithomanen niyan ko marata a antap iyan. Sii ko iphagokit iyan na miyabalak iyan so Sa’ad bin Abbi Waqas (r.a.) a ped ko bangsa Zuhra. Iniza-an o Sa’ad:

“Anda ka zong, hay ‘Umar?”

So ‘Umar: “Pagimasaden aken so Muhammad.”

So Sa’ad: “Ba ngka di katawi a so Banu Hashim, go so Banu Zuhra go so Banu Abde Manaf na mbono-on ka iran mambo a kitas?”

So ‘Umar (sabap sangkoto a tapa-os): “Masagi-sagit a apiya seka na inawa-an ka so agama o manga lokes ka. Ona-an ko seka on da-an.”

Rakhes a binidas o ‘Umar (r.a.) so pedang iyan. So Sa’ad, a rininayag iyan so kiyasoled iyan ko Islam na binidas iyan mambo so pedang iyan. Soden so kaphelabok iran na pitharo o Sa’ad:

“Tanora ngka da-an so walay ngka. So babay ngka ago so bati ika na langon somiyoled ko Islam.”

So kiyanega niyan ro-o na inizokhayaw a rarangit o ‘Umar (r.a.) na biyangkiring iyan so lalakao niyan ko walay o babay niyan. So paitao na gagalidan sa soled na giya ngkoto a thiwalaya na makipephangenda-o siran sa Qur’an ko Khabbab (r.a.). Tiyotok o ‘Umar (r.a.) so pinto na piyasong iyan so babay niyan sa leka-an niyan so pinto. So Khabbab (r.a.) na so kiyanega niyan ko lago o ‘Umar na mithapok sa soled, na kiyalipatan niyan so kasosoratan ko Qur’an a awidan niyan. So kiyaleka-I o babay niyan ko pinto, na tingel sekaniyan o ‘Umar, a gi-I niyan non tharoon:

“Hay rido-ay o ginawa niyan, apiya seka den na inawa-an ka so agamangka.”

So olo o babay niyan na miphirogo. Somiyoled so ‘Umar na pitharo iyan “Antona-I pezowa-an niyo?” Ago antawa-a angkoto a misasangi a miyanega aken sa liyo?” Pitharo o bati iyan, “Gi-I kami mbitiyara-i.” Pitharo-on o ‘Umar, “Ba piya seka pen na inawa-an ka so agama o manga lokes ka go somiyoled ka sangkaya bago a Agama?” Inisembag o bati iyan, “Antonai zowa-an ka amay ka giyangka-iya bago a Agama na taralebi ago aya benar?” Tanto a mimbaragani so ‘Umar sa tiyarakoso niyan so bati iyan, sa pithangonay niyan so sompa iyan na piraneg iyan sa masarangit. So kaphangangakolan o babay niyan, na tipiniyan peman zabenar sa paras sa miphirogo zabenar. Sekaniyan na sii ko kababaloy niyan a babay o ‘Umar na minigora-ok iyan:

“Hay ‘Umar! Di kami di maperaneg pantag bo ko kiyabaloy ami a Muslim. Pamakineg ka! Kharao ami den a matay kami a Muslim. Sa saden sa zowa-an ka imanto na nggolalanen ka ko kabaya aka.”

So kiyarinawi ko ‘Umar na malo sekaniyan miyaya sangkoto a kiya-ilaya niyan sa kiyaphirogo a olo o babay niyan na miya-ilay niyan so kasosoratan ko Qur’an a minbagak o Khabbab (r.a.) Pitharo iyan, “Paki-ilay niyo raken anto-a ngkanan?” Pitharo o babay niyan, “Di khapakay! Seka na da masoti na da-a tao a de soti o ba niyan kakapeti angkaya kitab.” Thegelen niyan ogaid na daden miyog so babay niyan taman sa di makaphaigo. So ‘Umar na miyaka-ayon bo kagiya mathay. Miphaigo sekaniyan na oriyan niyan na biyatiya iyan den so sorat. Giyoto so Surah Taha. Miphoon sekaniyan sa poonan angkoto a Surah, na miyasalin sekaniyan den a manosiya kagiya masagadan niyan angkaya Ayat:

 إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي

"Mataan! a Sakn na Sakn so Allah: Da a tohan a salakaw Rakn: Na simbaa Kong ka, go pamayandgn ka so sambayang sa pananadm Rakn." [Taha:14]

Pitharo iyan: Onoti ako niyo ko Muhammad (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam).”

Ko kiyanega niyan ro-o na so Khabbab (r.a.) na lominiyo na pitharo iyan:

“Hay ‘Umar! Mapiya a tothol reka. Kaga-I (kagabinan ko Khamis) na so Nabi (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) na piyangeni niyan ko Allah (Subhanahu Wa Ta’ala), Ya Allah, bagera Ngka so Islam sa kapag-islam o isa ko dowa a ‘Umar (So ‘Umar ago so ‘Amr a Abu Jahal) sadden sa kabaya-a Ka kiran a dowa.’ Mararani a si pangeni niyan na tiyarima a seka-I miyagontong.”

So ‘Umar (r.a.) na somiyong ko Nabi (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam)na somiyoled ko Islam ko kapipita ko alongan a Jumu’ah. So kiyasoled o ‘Umar (r.a.) ko Islam na masakit a kiyagedama-on o manga da pamaratiyaya, ogaid na so manga Muslim na tanto siran pen a maito-I bilangan na so langowan (o tao ko) ko inged na langon kiran somosopak. So manga kafir na tiyakep iran den so panama iran sa kapolang o manga Muslim ago so kitapelek o Islam. So kinitapi kiran o ‘Umar (r.a.) na so manga Muslim na miyakaphoon siran den zambayang sa Haram. So Abdullah bin Mas’ood na pitharo iyan:

“So kiyasoled ko Islam o ‘Umar (r.a.) na mala-a taban o Islam, na so kiyatogalin iyan sa Madinah na mala-a panabang, go so kiya baloy niyan a Khalifah na mala a ontong o manga Muslim.”

So kiyabeto iron sa Al-Farouk

Tiyalowan sekaniyan a Al-Farouk sabap ko bager ago kawaraw ago miyabaloy a pangandag o Muslim. Dii niyan I pangato so manga Muslim ko kipanolonen ko Islam

So manga miyangagalbek iyan na daden matakep o tao a di-I niyan di tharoon a Muslim sekaniyan:

1)So kiyaawa iyan sa Makkah a somiyong sa Madinah na piki-ilay niyan ko manga Quraish so kababaya iyan a Muslim sii ko masa a pherastaan so manga Muslim. Sa giyangkoto a masa na madakel a Muslim a gii thapok sa kapaganadi ko Islam ka pekhalek siran ko manga Quraish a ba siran pamono-a.

2) So kakapeti ko benar igira a den a minioma a benar ago so kinisogoon niyan ko kasolot sa hijab (kombong) o manga babay, so katalikodi ko kapaginom sa pakabereg a panginginomen, ago so Asra Badr (giyaya so adun piyagayonan o Rasul ago Abu Bakr na da sekaniyan ayon

3)So kapakam mlagi-lagid o manga manosiya, lolot sa di, malay tamok sa miskin, mabager sa di, sii rekaniyan na langowan den mlagi-lagid. Datar opama o siran oto a manga:

i. So kiyakowaa niyan sa Qisas phoon sa datu sa Gassan a si Jablah Ibn Ayham a kiyapapesa niyan sa sakataw a A’arabi (taw a makapopoon sa mawatan) na pitharo iyan:

"إن الإسلام فرق بينكما" (So Islam na da kilala-an niyan a malay tamok ago pobre)

ii. So kala a kalek iyan ko manga iphangingisa rakaniyan sa Alongan a Akhira apiya pun so manga pangangayamen na mala rekaniyan I bali

iii. So mlagi-lagid a kapkhailaya niyan ko manga tao, so kinibagan niyan ko manga kabnar a manga tao ago da niyan den maphikir o ba niyan pelebati so matitimo a tamok o inged.

Sabap sii na miyaphikir o datu a marani sangkoto a inged iran o antonay mbetad o datu o manga Muslim sa kiya-ilaya iranon sa kapiya ago kapasang o ‘Umar (r.a.) ago so kiyapakala-a niyan phiya-piya sa inged iyan. So siyogo o marani a inged na baden miyamemesa a kiyaylaya niyan ko ‘Umar (r.a.) a mi-iga sa kababaan o mala a kayo na da oba-on phagipat.

So kiyawapat iyan:

So piyag-Imam o ‘Umar (r.a.) sa Salatul Fajr na kiyadayaan sekaniyan o tao Majosi (tao a di zimba sa apoy) na giyonongan iyan na giyaya den so kiyawapat iyan.

source: Hikayaat-e-Sahabah by Maulana In'amul Hassan