Rokon o Islam
(2) Sambayang
(3) Zakat
(4) Poasa
(5) Hajj
“KALIMAH AS SAHĀDAH”
- Miatndo a gonsi o Islam, a anda dn i katharoa on o taw sa ikhlas ko ginawa niyan ago siabot iyan so maana niyan ago so manga antap iyan, na makasold skaniyan ko goliling o Islam sa khatawag sakaniyan a Muslim.
- Onayan o panolon o manga Rasūl ago so manga Nabī ago aya sabap a kiyasogoa kiran o Allah ko manga pagtaw iran ipoon ko Adam, na taman ko nabi tano a Mohammad (saws). Giyanan so katharo a thamanaan o dowa a btad a so kamumuslimi ago so
- Pasodan o sosonan o Allah, (manhaj) ko liyawaw o lopa.
- Poonan o ptharoon a Tawhid Al Ibadah, so kapakaisaisaa ko Allah ko kapzimbaa on, sa da dn a zimbaan a salakaw ron, sa aya bo a pagonotan na so sogoan iyan, na aya phananggilaan na so inisapar iyan.
- Da dn a miyangraw ron ko langit ago so lopa ago so manga palaw sabap ko kapnd iyan ago so kala iyan, sa piyangraw skaniyan o manosiya, sa tiyanggong iyan sa giyoto i kiyapatot a skaniyan a manosiya i makandato ko doniya sa matharagombalay niyan ago mapakaozor iyan sa ayon ko kabaya o Allah, a miyadn on ago aya on khirk.
- Anda dn i kisabotn sankaya a Kalimah o taw a zold ko Islam, na makatogalin skaniyan ko isa a doniya a salakaw dn ko doniya a kiyalayaman iyan sa miyaona, sa datar skaniyan o inimbawata sa bago a salakaw dn so kaoyagoyag iyan ago so paparangayan iyan ago so giiniyan kapamimikiran ko kibabatog iyan ago so giiniyan kapakindodolona ko manga taw ago so makaliliyot a salakaw a kaadn ko liyawaw o lopa.
أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ
Ash-Hasu Allā Ilāha Illallāh, wa Ash-hadu Anna Mohammadan Rasūlullāh,
"Pzaksian ko a da dn a tuhan a rowar ko Allāh, go pzaksian ko a mataan a so Mohammad na sogo o Allah."
1. Al Ilm العِلْمُ (so knal ago katao ko maana niyan)
- Di dn khapakay ko Muslim o ba adn a paganadn iyan a katao a ilawan iyan ko kapaganada niyan ko kaknala niyan ko Allāh
- Paliyogat ko pizakatawan a maknal iran so Allah sa tarotop a knal.
فَاعْلَمْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ
Knal angka a mataan a da dn a tuhan a rowar ko ALLAH,
ago pamangni ka sa rila ko dosa ngka. (19:47)
2. Al Yaqīn اليَقِيـنُ (so kathakna o paratiyaya ago so katao ko Allah)
- Da dn a ba on sankaan a pamikiran a maito bo, sa magakot ko poso iyan ago so ginawa niyan a mataan a da dn a tuhan a zimbaan inonta bo so Allah.
3. Al Ikhlās الإِخْلاَصُ (so kambonayon o taw)
- Da dn a salakaw ron a ba niyan phanarigi ago phangangarapani, odi na khababayaan iyan a katuhanan a salakaw ko Allah.
4. As Sidqالصِّدْقُ (so kathomangkd ago so kapagimbnar)
- so kapangimbnar sa mataan a aya bo a tuhan a pzoasoatn na so bo Allah, sa da dn a misaog on a kapamokhag ago kapamrak, sa matatanto niyan sii ko poso iyan ago sii ko katharo iyan ago so manga galbk iyan a so bo so Allah i kadnan iyan a giiniyan zoasoatn sa nggolalan sa manga simba.
5. Al Mahabbahالْمَحَبَّـةُ (so kababayai o taw ko Kadnan iyan)
- Pakalbin iyan so kapkhababayai niyan on sii ko langowan taman a nganin apiya so ginawa niyan, ago so loks iyan, wata iyan, karoma niyan, ago so langowan taman a mala on i arga, sa palaya iyan dn oto khorbann sa pantag ko kapkhababayai niyan ko Allah.
6. Al Inābah wal I’tisām الإِنَابَةُ وَالإِعْتِصَامُ (so kapagapas ko Allah ago kambingan on o manosiya)
- Balowin iyan so Allah a aya niyan lindonga ko langowan taman a khisogat on a margn ko kibabatog iyan, sa zasalimbotawan on ago zasarakan on ago mananarig on sa tarotop.
7. Al Qabūlالقَبُـولُ (so katarimaa a so Allah na aya nyan Kadnan)
- So katarimaa o oripn sa mataan a so Allah na aya niyan kadnan sa maliwanag ko poso iyan, sa da dn a tharimaan iyan a pd sa katuhanan a salakaw, sa langowan taman iyan na balowin iyan a lalan ago okit sa kisampay niyan ko Allah, sa nggolalan ko manga simba a inisogo on o Allah sa palaya iyan dn ipnggolalan sa araparap iyan sa kithoonaan iyan ko Kadnan iyan a Mahasuti a Maporo.
“SAMBAYANG”
- Polaos o agama a di dn phakatindg odi ron makambkn, pitharoo Rasulullah (saws) a: Aya olo o btad na so Islam, na aya polaos iyan na so sambayang, na aya piphaporoan o pondiyong iyan na so jihad sa lalan ko Allah.
- Pagampaganay a ipaliyogat o Allah ko manga simba, sa skaniyan dn i miyaliogat on ko Rasulullah (saws) ko masa a kiyamiraj iyan ko kinindarpain iyan ko Kadnan iyan.
So sambayang i pagampaganay a pagisipn ko oripn, pitharoo Rasulullah (saw) a:
"Aya paganay a pagisipn ko oripn ko alongan a Qiyāmah na so sambayang, na amay ka makapiya na makapiya so langowan a galbk iyan, na amay ka binasa so sambayang na mabinasa so langowan a amal iyan" (Tabarani).
- Skaniyan a sambayang i kaposposan a inithanan o Rasulullah (saws) ko manga ummat iyan ko kakhapandos dn o napas iyan sa giiniyan tharoon a: So sambayang!! So sambayang!! Ago so manga oripn iyo. Inipagamanat iyan so kikapdiin ko oripn sa inipannkat iyan.
- So sambayang i kaposposan a khada ko anggawta o Islam, na anda i kada iyan na madadas dn so agama. Pitharoo Rasulullah (saws) a:
"Khabngkas so manga kawar (onayan) o Islam sa giimazatiman a kapkhada iyan, sa oman mada so isa a kawar iyan na matondog o isa on, na oman i mabngkas on a onayan (sa mada) na mikoyapt so manga taw ko makatotondog on a onayan, na aya paganay a khabngkas on na so kadato a Islam (Khilafah Islamiyyah) na aya kaposan a khabngkas on an so sambayang" (Ibn Hibbān a phoon ko thotol o Abū Umāmah).
Pitharoo Allah:
"Mataan a so sambayang na phakasapar ko piyamakasisingay ago so marata a galbk, go mataan a so katadmi ko Allāh na lbi a mala"(Al-Ankabut:45).
"Sabnar a miyakadaag so taw a zoti (odi na ndiyakat) ago tiyadman iyan so ingaran o Kadnan iyan na mizambayang" (A’la:14-15).
"Go tindgn ka so sambayang sa tadntadm rakn" (Ta Ha:14).
"Tindgn iyo so sambayang ago bgan iyo so zakah" (Al-Baqarah:110).
"Go pamangni kano sa tabang ko Allāh sa nggolalan ko kazabar ago so sambayang" (Al-Baqarah:45).
"Tharo angka a mataan a so sambayang akn ago so korban akn go so kaoyagoyag akn go so kaphatay akn na rk o Allāh a Kadnan o manga kaadn, a daa sakotowa iyan, a go sabap roo na siogo ako ago sakn i paganay ko manga muslim" (An’am:162-163).- Skaniyan i kiyambidaan o mu’min ago so kapir, sa sa dn sa taw a ibagak iyan so sambayang sa paratiyaya sa kna o ba paliyogat na skaniyan na kapir, opama ka Muslim na pmbaloy a murtadd (miyawa ko agama Islam), na odi kasoy ko Islam, na pnggolalan on so garangan o pdang sa khabono.
- Amay pman ka inibagak iyan sa di niyan ipnggolalan sabap ko kabobokla niyan on, na aya tindg o kalankapan a manga ulama na skaniyan na kapir, sa miyada ko kamumuslimi.
Wajib so sambayang:
1. Ko taw a muslim
2. Adn a akal iyan
3. A kiyabaligan
Miyapanothol o Aishah (ra) miyakapoon ko Nabi (saw) a: Inankat so pansom(kisoratn ko amal) sa tlo a manga taw; so totorogn taman sa makanaw, so maito a wata sa taman sa kabaligan, so pmbthangn taman sa makatanod (piyanothol o Ahmad go so manga imam ko hadith).
Sarat iyan:
1. So katokawi ko kiyapakasold o waqto.
2. So kapagabdas sa masoti so taw ko mala a hadas ago so maito on.
3. So kasotiya ko lawas ago so nditarn a go so darpa a pzambayangan.
4. So Kasapngi ko Awrat o pzambayang.
5. So Kaadapa sa Qiblah
Mga rokon o sambayang:
1. So kapniat o pzambayang ko pazambayangan iyan a sambayang.
2. So Takbiratul Ihrām (so katharo a ko Allāhu Akbar kapangalinkakp)
3. So katindg ko kapzambayang sii ko sambayang a paralo.
4. So kabatiyaa ko Al Fātihah ko manga rakaat o sambayang a paralo ago sunat.
5. So Karoku.
6. So kambangon ko kiyaruku.
7. So Kasojud sa musalla.
8. So kaontod a kaposan ago so kathayayyat on.
9. So kazalam o giizambayang.
Sunat a di khatarotop so sambayang odi siran minggolalan:
1. So kiporoon ko lima sii ko pat a manga btad ko sambayang;
a. sii ko takbīratul ihrām,
b. Sii ko kaprokū.
k. Sii ko kiyambangon ko kiyarokū
d. Sii ko kiyatindg ko rakaat a ika tlo, maana a sii ko oriyan o tahayyat a paganay.
2. So kibtadn ko kawanan a lima sii ko diwang a lima ko katitindg o giizambayang. Sa sii niyan ibtad a lima niyan ko kababan o rarb iyan a kaporoan a posd iyan.
3. So Katontola niyan ko dowaa a kalka (istiftāh) ko sambayang.
4. So kisolnn ko kabatiyaa ko Aūdubillāhi Minas Shaytānir Rajīm.
5. So kaamin, ko oriyan o kabatiya ko Al Fātihah.
6. So kabatiya sa ayat ko oriyan o Al fātihah.
7. So katakbir ko oman magalin so giizambayang sa lanka ko sambayang ko kamba-ngon kasojud kaontod katindg.
8. So Karokū ko sambayang.
9. So katasbih ko karorokū, sa tharoon so Subhāna Rabbiyal Adhīm wa bihamdihi, sa makatlo.
10. So katharoa ko Samiallāhu Liman Hamidahu ko oriyan o kambangon ko kiarokū.
11. So langka ko kazojud ko katitindg a phakaonaan a lb na go bo so lima.
12. So langka ko kasojud a pakathaknaan so pito a anggawta a so bn’ng, poro o ngirong, so palad a lima so dowa a lb, so manga kmr o ski a palaya pakaadapn sa Qiblat.
13. So katasbih ko kasosojud sa makatlo a so Subhāna Rabbiyal A’lā wa bihamdihi.
14. So kaontod ko pagltan o dowa a sojūd, sa balawagn iyan a palad a ski niyan a diwang sa ontodan iyan, na pakatitindgn iyan a kawanan a palad a ski niyan sa pakasasangorn iyan sa Qiblat so manga kmr iyan.
15. So kaontod sa di mathay ko da niyan pn katindg sii oto ko oriyan o kiasojud ko rakaat a paganay ko sambayang, go sii ko rakaat a ika tlo ko da niyan pn katindg ko rakaat a ika pat.
16. So kaontod ko kapthahayyat.
17. So kathahayyat a paganay.
18. So kazalawati ko nabi ko tahayyat a kaposan.
19. So kandowaa ko oriyan o kathayyat a kaposan ko da niyan pn kazalam.
20. So kandowaa ko oriyan o kazalam.
Patot a kasabotan o omani isa a Muslim:
1. So kabatiya o giizambayang sa al Fātihah; Gophoon zambayang so taw a skaniyan bo, odi na moonot ko imām a so sambayang na masoln on so batiya ka datar o manga sambayang ko kadawndaw liyo ron so jumuah, na skaniyan oto na phakabatiya sa al Fātihah ko ginawa niyan, ka odi batiya na daa sambayang iyan. Amay pman ka mizambayang a moonot ko imām sii ko matanog on so batiya o imām na skaniyan na di phakabatiya sa ayat a pd on so al Fātihah sa ba dn makaphamakin’g ko batiya o imām sabap sa so batiya o imām na aya niyan dn batiya.
Kadaklan a giizambayang a di niyan anan kasasabotan sa pmbatiya ko kapmbatiya o imām sa matanog, na pkhasopak iyan so Qur’an a aya inisogo iyan na igira pmbatiyaan so Qur’an na phamakin’gn o taw a pphakan’g on. Sa adn mambo a hadith a inisogo iyan so kabatiyaa ko al Fātihah ko sambayang, na pantag sa kakowaa sankoto a dowa a dalil sa daa mibagak on na, aya khasowa o ma’mūm, na phakabatiya ko masoln on so batiya o imām, na makaphamakin’g badn sa di phakabatiya ko kapmbatiya o imām sa matanog.
2. Ozanka so giizambayang o pira a rakaat i kiyazambayangan iyan na aya khakowa niyan na so maito on, opama o mizangka ko sarakaat ago so dowa rakaat na aya khakowa niyan na sarakaat a kiyazambayangan iyan sa khaganap iyan, datar oto mambo o dowa rakaat antaa ka tlo rakaat a kiyazambayangan iyan na aya khakowa niyan na so dowa rakaat sa khaganap iyan.
3. Aya datar oto na ozanka so pzambayang o miyakapagabdas antaa ka da, na aya kokoman iyan na da a abdas iyan, na makaphagabdas, opman o zanka o kiyabatali antaa ka da ko kiyapagabdas iyan, na aya khakowa niyan na da kabatali, sabap sa miyatankd a miyakapagabdas na so sankaan na sii miyaadn ko kiyabatali ron ago so da on kabatali. Na aya khakowa niyan na so da kabatal o abdas iyan, so Islam na sii niyan pphakabkna so kokoman iyan ko matatankd, sa ipmbowang iyan so di matatankd. Sii ko kaadn o abdas ago so kaada iyan na aya pakaasal na so di kaabdas o taw, na ozanka o ino miyaabdas antaa ka di na aya khakowa niyan na so pakaasal a di niyan kaabdas sa makaphagabdas.
“ZAKAT”
- Inipaliyogat skaniyan o Allah ko kitab Iyan, ago sii ko Sunnah o Rasulullah (saws), ago sii ko kiyaompong o Ummah Islamiyyah.
- Ngaran o tamok a inibgay skaniyan o manosiya a pd ko kabnar o Allah sa phanompang ko manga miskin.
- Bithowan skaniyan sa zakah, sabap ko madadalm on a araparap ko kaadn o barakah, ago so kasoti o ginawa ago so kapakatho iyan sa nggolalan ko manga pipiya.
خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاَتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
"Kowa ka (hay Mohammad) ko pd ko manga tamok iran sa sadaqah (zakah) a phakasoti kiran ago phakalompiyo kiran (ankoto a zakah)" (Tawbah:103).
(1) kabaloy o tamok a malalawan ko ongaya o taw a di niyan miphanalipndaan a datar o pangn’ngkn iyan ago so inomn iyan, ago so nditarn iyan ago so babalingan iyan ago so phagdaan iyan ago so kasankapan iyan a giiniyan ikhawiyagan.
(2) mabaloy so tamok a pithmgan a saragon ko calendar a Hijri sa tangan o khirk on, sii anan ko tamok a isasarat on so kathmg o ragon (hawālanul Hawl).
- So taw a miyawafat a adn a tamok iyan na khakowa on so zakat iyan sa maphakaona a di so manga bayadan iyan ko manga taw.
- Wajib anda dn i kaoma o nisab iyan sa di khapakay oba taalika odi na taakirn ko pd a masa, go piyakay o agama a kiyonaan ko kabgay sa zakah ko da pn kaoma o masa niyan, sabap sa kamapiyaan oto o manga miskin ago so manga mrmr.
Aya manga tamok a darpa o zakah na siran so:
(1) Bolawan
- so kapnd iyan sa 85 ka gramos, na khakowaan sa zakah a timbang a (2.5%)
(2) Pirak a plata (silver) - isampay sa 595 ka gramos na khakowaan mambo sa zakah a 2.5%
(3) So inimbasok a datar o ilaw kamais, bantad.
(4) So manga onga a pamomolan.
-Sii ko mga pkhiloon:
(a) amay ka da kanggastowi ko kiyapamakaigi ron na aya zakah niyan na ika sapolo bagi 10%
(b) amay ka kiyanggastowan ko kiyapamakaigi ron na 5% a zakah niyan
- di mapkhilo ka datar o gapas ago so tbo ago so salakaw ron, na aya khailay na so arga iyan na amay ka makaraot ko agra o 647 Kilogram na khakowaan sa zakat 10% odi na 5% ko okit a kiyapamakaigi ron.
(5) So watang o tamok a gi-indagang
- Khakowaan iyan sa zakah a timbang a 2.5%.
- So pphagapinn a datar o manga walay, trak na aya kapndiyakatan na so apin iyan amay ka makanisab ago thmgan a saragon, sa khakowaan sa zakah a 2.5%.
- So dagangan na so miyaphasa niyan on sa pagargaan iyan ko arga iyan sa padian na khakowaan iyan sa zakah a timbang a 2.5%.
(6) So manga ayam a thatalonn sa pantag sa an makadakl
1) Onta, anda i kisampay niyan sa lima timan, aya zakah niyan na babay a onta a sobra sa saragon i omor.
2) Sapi, anda i kisampay niyan sa tlo polo, aya zakah niyan na babay a sapi a lawan sa saragon a omor iyan. So Carabao na sii miyapd ko kokoman o Sapi sa datar iyan.
3) Kambing, anda i kisampay niyan sa pat polo na khakowaan sa zakah a satiman a babay a kambing a saragon i omor.
4) Koda ago himar ago so salakaw ron na daa zakah niyan inonta bo oba giindagangn ka kapndiyakatan so arga iyan sa sii kailay ko zakah o dagangan
(7) So manga mina a pphakapoon ko lopa
(8) So manga posaka a tamok a millbng ko lopa amay ka matoon.
[note: Tanto a mablang ago masagogod so topic o zakat, aya mapiya na mabatiya so kitab o mga Ulama datar i Dr. Yusuf Al Qaradhawi]
“POASA (KO RAMADHAN)”
- Simba a pagns ko ginawa o manosiya, sa so kinibagakn iyan ko kakan ago so kainom ago so kaproyoda a palaya iyan dn oto pkhababayaan na pantag bo sa soasoat iyan ko Allah a kadnan iyan
- So kaphowasai ko Bulan a Ramadhan, na wajib ko kiyanggolalan iyan ko Qur’an, ago sii ko Sunnah o Rasulullah (saws), ago so kiyaompong o kadandan o manga Musim.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
Hay so miyamaratiyaya inipaliyogat rkano so kaphowasa sa datar o kinipaliyogatn on ko siran oto a manga pagtaw a miyaonaan iyo, ka an kano makapananggila
(Al Baqarah:183).
قَالَ رَسُولُ اللهِ : بُنِيَ الإِسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَةِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ , وَإِقَامِ الصَّلاَةِ ,
وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ , وَصِيَامِ رَمَضَانَ , وَحَجِّ الْبَيْتِ.
Piyanagombalay so Islam sa onayan a lima: so kazaksii sa daa tuhan a rowar ko Allāh, a go so Mohammad na sogo o Allāh, so kitindgn ko sambayang, so kibgan ko zakah, so kaphowasai ko Ramadhan, ago so kanayk ko walay o Allāh.
- Makasasayan sa mala a goro a pphangn-daon iyan so manga Muslim, ko kabaloy ran a manga sasanggila ko manga dosa, ago manga taw a manga baramora a makapdiin ko salakaw di salakaw
- Olanolan a kaginawa ago olanolan a kapangalimo ago kapangapdi ko manga miskin ago so manga pobri.
- Olanolan a pthowangn iyan so Mu’amin ago pz-zaln iyan ko randasan o kathigr ago so kaphantang ko kasasagad o ongos ago so kawaw
- Bolong ko ginawa o khirk on, sabap sa ka giya pkhaalin so pakabbtad o tinai ago so giiniyan kanggalbk, na pkhasabapan oto sa giikambagobago o bagr iyan ko giiniyan kambagibagia ko rasa o pangn’ngkn a pkahakan o manosiya
- So kapphalalagoy o rogo ko manga ogat o lawas na palaya dn pkhabagowan, sa rarad a mapiya ankayaa powasa
- kapkhaoyag o poso o barapowasa ko kapphakabagr o kitotompok iyan ko Kadnan iyan, ago so kipkhapdiin iyan ko izik iyan a manosiya sa kabgan iyan sa pagpr ago kaoyagan a misapha on so niyawa o pkhaor a miskin a kadodoanan
- Manga galbk a manga pipiya ko Ramadhan na giithaktakpn o Allah so manga balas iyan ko taw a barapowasa.
- So kabatiyaa ko Qur’an ago so kapphaganada ko manga katao niyan na tanto a mala i balas sankaya a bulan a Ramadhan.
- So giiron kapanambayang sa manga sunat ko kagagawii na palaya dn mala i balas a khabaloy a bts o taw a giiron manambayang sii ko alongan a maori.
- So kapagi’tikap ko Ramadhan, na pd ko manga ala a simba, giyoto so kataronkoa ko ginawa sii ko Masjid o Allah sa pantag sa simba ko Allah.
Rokon o Poasa:
(1) So kathigr sa itaplk so langowan a pangn’ngkn ago panginginom, ago so kaproyoda ago so salakaw ron a khiboka o giiphowasa ipoon ko kasbang o pidiyar na taman ko kasdp o alongan
(2) So kapniyat o pphowasa, sa giyankoto a niyat iyan na mathkhs iyan ko kagagawii a da pn kasbang o pidiyar. Sii anan ko powasa a paralo, so pman so poawasa a sunat na khapakay a aya kapniat o pphowasa on na sii ko kapita iyan asar ka daa miyakan iyan a pangn’ngkn.
Paliyogat so Poasa sii ko:
(1) Manga taw a Muslim
(2) Kiyabaligan
(3) Adn a akal iyan
Dii paliyogat so Poasa sii ko:
(1) Pmbthangn
(2) Maito a wata a da kabaligi
(3) So pkhasakit na phakaboka na phakabayad ko kapiya o sakit iyan ko kiyabokaan iyan a powasa
(4) So babay a phrogoan ago so gopn mimbawata sa phakabayad siran ko kaipos o sndod iran,
(5) So giimlayalayag na khapakay a moka sa phakabayad ko kapakambalingan iyan ko ingd iyan, o pman o pphowasa na khapakay ron oto.
(6) So pkhasakit a da dn a panginam ko kakhapiya niyan
(7) so miyaloks a di phakagaga na phakabgay siran sa sanggar (fidyah) o di ran kapakapphowasa sa makaphagana siran sa miskin oman gawii ko Ramadhan sa pangn’ngkn, a dianka a manga isa ka sopa a pangn’ngkn mararani dowa ka kilo ago midiya.
(8) So babay a maogat ago so pzosowan na amay ka ikhalk iran so ginawa iran ago so wata iran ko kamoralai ron amay ka phowasa siran, na phakaboka siran sa phakabgay siran sa Fidyah, sa di siran phakabayad ko powasa sii ko kpit o Ibn Umar ago so Ibn Abbas. Sii pman ko kpit o Abu Hanifah ago so Abu Ubayd ago so Abu Thawr na phakaboka siran sa daa Fidyah iran, ogaid na khabayadan iran so gawii a kiyabokaan iran ko kada o sndod a misosogat kiran.
“HAJJ”
- Hajju Baytillāhil Harām maana kabantaka sa Makkah, sa pantag sa kathonaya ko simba a kathawaf ago kaza’i ago so ka wuquf sa Arafah, go so katonaya ko langoan a simba ko Hajj, sa pangilay sa kasosoat o Allah.
"Go tarotopa niyo so Hajj ago so Umrah a soasoat ko Allah" (Al Baqarah:196).- Ipphananadm ko kiapromasay o Apo tano a Nabi Ibrahim [Alaihis Salaam] ago so Karoma niyan a Bai a Hajar ago so wata iyan a bilangataw a so Nabi Ismail [Alaihis Salam]. Sabap ko kabagr o paratiyaya iran ko Allāh, na mimbaloy a tanda o agama so kiapromasay ran, sa giitano pananadman so manga galbk iran sa taman dn ko kagba o doniya.
- Riankom iyan so galbk a lawas sa di mipnggolalan odi maadn so gasto a tamok ko kaplalakaw sa kazong o taw sa Makkah, sabap san na skaniyan na simba a datar o Zakat
- Riamkom iyan so galbk a tamok ka aya kapakapndiakat ka na makakowa ka sa tamok, sa datar mambo o Hajj a di ka phakanayk o daa a tamok ka
Kawawajib o Hajj:
(1) Mabaloy so taw a Muslim
(2) Kiabaligan
(3) Adn a akal iyan
(4) Maradika skaniyan
(5) Khagaga niyan so Hajj sa nggolalan sa lawas ago tamok.
Mga Sarat o taw a phakagaga:
1. Mabaloy so taw a mnayk a mapipia so lawas iyan, amay ka malobay ago adn a sakit iyan, odi na mialoks, na phakakowa sa taw a aya on phakanayk sa kapng-gastowan iyan.
2. Mabaloy so lalan a pagokitan iyan a lomilintad, a makasasarig on, amay pman ka so lalan na di mapia ka adn a manga tolisan on odi na adn a sakit on a tomatalmba, ago so manga pd a balamban na da on mawajib so Hajj.
3. Mabaloy skaniyan a adn a gasto niyan a tamok a rk iyan a tarotop.
4. Mabaloy skaniyan a khagaga niyan so gasto ko pagdaan iyan ago so langowan taman a pangindaw niyan ko kaplalakaw sa taman sa makambalingan ko ingd iyan.
5. Daa maadn a phakaalang on ko kaplalakaw a datar o kataronko (kalaboso) odi na kalk sa dato a mangarasi.
6. So wata a da pn kabaligi ago so oripn, na opama o nayk siran na adn a balas iran a mapiya, ogaid na da kiran mapokas so paliogat ko Hajj, sa andai kabaligi ko wata na phakanayk sa kanayk a paliogat, so mambo so oripn na anday kamaradika iyan na phakanayk sa kanayk a paliogat. Hadith anan a inaloy o Rasulullah [Sallallaho Alaihi Wa Sallam].
7. So babay a Muslimah na amay ka mnayk na so dn so manga sarat a miaaloy sa kaporoan na aya niyan dn manga sarat ogaid na khiomanon a sarat a sii ko kaplalakaw niyan na adn a pd iyan a Mahram iyan a mama a madazg iyan a haram on so kapangaromaa niyan on sabap ko kathonganaya iran, odi na so karoma niyan na aya niyan mapd.
8. Amay ka so babay a Muslimah a adn a Mahram iyan a madazg iyan a phakagaga ko Hajj na go pnayk sa miodas ko karoma niyan na sianka iyan ko kaplalakaw, na skaniayn a babay na kabnar iyan a kanayk iyan sa di niyan khaonotan so kiasanka o karoma niyan, sabap sa aya pnggolawlaan iyan na simba a paliogat o Allah, na daa ba on phakarn a manosiya, ka pitharoo Nabi [Sallallaho Alaihi Wa Sallam] a: Da a kapagonoti ko inadn amay ka khasopak iyan so kabaya o Miangadn.
Manga galbk ko Hajj:
1. Al Ihrām, a skaniyan so kapniata ko kathonaya ko dowa a simba a so Hajj ago so Umrah, sii oto ko kisampay o nomanayk ko darpa a Mīqāt, gioto so kawa a mattndo a ron phniat ko kazold ko Ihrām ago zolotn iyan so dowa rdit a nditarn a mapoti a da mapamanai, a tinampi (izār) ago salindang (ridā’). Ko orian o kapakaplompio niyan. So Ihrām na tlo soson:
(1) Qirān
- so kapagihram o taw ko miqat sa pniatn iyan a pakapzoldaan iyan so Hajj ago so Umrah, sa khatatap so taw a makapagiihram sa taman sa mapasad iyan so manga galbk ko Umrah ago so hajj
(2) Tamattu’
- so kapagumrah o taw a mnayk ko olanolan a Hajj, oriyan iyan na nomayk sankoto a olanolan ko kiapagumrah niyan, sa bithowan sa tamattu’ ka kagia siawitan iyan so dowa a simba a umrah ago hajj ko satiman a masa
(3) Ifrād
- so kapniata o taw a mnayk sii ko miqat sa aya bo a pnggalbkn iyan na so simba a Hajj sa da a Umrah on, sa khatatap a magiihram sa taman sa mapasad iyan so manga manasik o hajj
2. So Tawaf sa Ka’bah, a tlo anan soson a tawaf, so tawaf ko kiapakaoma sa Haram (tawāf al Qudūm) so tawaf ko oriyan o kiapakapoon sa Arafah a rokon anan o Hajj (tawāf al Ifādhah) so tawaf ko kambaling o nomanayk (tawāf al wadā’).
3. So Kaz’i sa pagltan a Safa ago Marwah sa makapito.
4. So Katindg sa Arafah (wuquf) ko gawii a ika siyaw ko Dhul Hijjah sa taman sa somdp so alongan.
5. So kanggagabina sa Muzdalifah ko kaphoon sa Arafah sa phorotn roo so maroni a ator a iplbad ko manga jamarat a tlo sii sa Mina.
6. So Kaplbada ko Jamratul Aqabah a pito a ator ko gawii a ika sapolo ko Dhul Hijjah (gioto so Eid Al Adh’ah).
7. So Kasombali sa Hady (onta, sapi, odi na kambing) o taw a wajib on so kazombali a gioto so aya ihram iyan na Qirān ago Tamattu’.
8. So kapagopaw odi na kaphotol sa bok o nomanayk.
9. So katawaf sa Ka’bah a bithown sa Tawaf al Ifadhah a pd anan ko rokon o Hajj.
10. So kaza’i sa Safa ago Marwah.
11. So kakasoy sa Mina a khadn roo so nomanayk sa tlo gawii odi na dowa gawii, sa phlbadn iyan oman gawii so tlo a manga jamarat.
12. So katawaf sa tawaf al wada ko taw a nomanayk a kna o ba taw sa Makkah, amay ko mbaling dn ko ingd iyan.
[Summarized wasyat of Alim, Hassanor M. Alapa; Al Murshid al Am; Rabitah Al Insan Al Islamiyyah]
No comments:
Post a Comment