So Gawi-i a Jumu'ah

So Gawi-i a Jumu’ah

So gawi-i a Jumu’ah na giya-i so miyakalala a gawi-i ko Allah. Adun a a surah sa Quran a iningaran sangkaya a gawi-i a giyto so Surah Al-Jumu’ah, a dadun a lawan iyan a gawi-i. Giyaya so da lawan iyan a kapsubang o gawi-i. Sa gawi-i aya na inadun so Adam (‘Alayhis Salam), miyakasolud sekaniyan sa Sorga, ago gawi-i o kiyapakaliyo niyan ko Sorga, gawi-i a kiyawafat iyan ago gawi-i a khaadun so bangkit a dunya.

Giyangka-i a gawi-i a biyaloy o Allah gawi-i o kalilimod a piyakawajib Iyan ko manga mama so sambayang a Salatul Jumu’ah a aden a dowa a khutba. Ped ko manga galebek igira alongan a Jumu’ah a mapiya a penggalebeken o miyamaratiyaya na:

1.Sambayang a Salatul Fajr si-i ko gawi-i a Jumu’ah

عن ابن عمر قال : قال الرسول صلى الله عليه وسلم : ( أفضل الصلوات عند الله صلاة الصبح يوم الجمعة في جماعة ) . رواه البيهقي في "شعب الإيمان" . وصححه الألباني في صحيح الجامع

So sambayang a Fajr a ped ko jama’ah sii ko gawi-i a Jumu’ah na giya-i so dadun a lawan iyan a mapiya sambayang ko soled a pito gawi-i. Pitharo o Ibn ‘Umar (Radiallahu ‘Anhu): So Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na pitharo iyan “So da lawan iyan a mapiya a sambayang na Salatul Fajr igira Jumu’ah” [Al-Albani 1119]

عن أبي هريرة رضي الله عنه أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَقْرَأُ فِي الصُّبْحِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ بِـ ( الم تَنْزِيلُ ) فِي الرَّكْعَةِ الأُولَى وَفِي الثَّانِيَةِ ( هَلْ أَتَى عَلَى الإِنْسَانِ حِينٌ مِنْ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئًا مَذْكُورًا ) .

Ped ko manga Sunnah o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) igira Salatul Fajr na so kabatiya-a ko Surah As-Sajdah ko paganay a raka’ah ago Surah Al-Insan ko ikadowa rak’ah. Miyakathitayan ko Abu Hurairah (Radiallahu ‘Anhu) a tig iyan a so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na ipezakeb iyan (s.a.w.) sa Salatul Fajr ko gawi-i a Jumu’ah so Alif-Laam-Meem Tanzeel (Surah As-Sajdah) sii ko paganay a rak’ah ago Hal ata ‘alal-insaan heenun min al-dahr lam yakun shay’an madhkooran (Surah Al-Insan) sii ko ikadowa rak’ah. [Bukhari 851; Muslim 880]

قال الحافظ ابن حجر :

قِيلَ : إِنَّ الْحِكْمَة فِي هَاتَيْنِ السُّورَتَيْنِ الإِشَارَة إِلَى مَا فِيهِمَا مِنْ ذِكْر خَلْق آدَم وَأَحْوَال يَوْم الْقِيَامَة , لأَنَّ ذَلِكَ كَانَ وَسَيَقَعُ يَوْم الْجُمُعَة اهـ .

So Al-Haafiz Ibn Hajar na pitharo iyan: So kapembatiya-a ko Surah As-Sajdah ago Surah Al-Insan na sabap ko kiyaadena ko Adam (‘Alayhis Salam) ago kakhawma o bangkit a dunya a zagad ko alongan a Jumu’ah

2.Kapreparado-ay ko Salatul Jumu’ah

So kapephaigo, kakhakamotan (dii khapakay so kakhakamotan ko manga bae batabolabaw ron o mabaw o kenaba niyan mahram), kanditar a manga pipiya, kawsar sa siwak, kapotola ko bok sa irek, kapanganokowi so kemer, katagowi sa lana sa bok. Oba magaga omani isa a makasong sa Masjid komabalaga kagiya so kapangabalaga na malay balas a khakowa-on o manosiya. Thanodan a di khapakay so kandagang odi na kanggagalebekan o maneg o miyamaratiyaya so kapananalo ko sambayang datar o bang (adhan)

عن أبي هُرَيْرَةَ قال : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ( إِذَا كَانَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ كَانَ عَلَى كُلِّ بَابٍ مِنْ أَبْوَابِ الْمَسْجِدِ مَلائِكَةٌ يَكْتُبُونَ الأَوَّلَ فَالأَوَّلَ فَإِذَا جَلَسَ الإِمَامُ طَوَوْا الصُّحُفَ وَجَاءُوا يَسْتَمِعُونَ الذِّكْرَ وَمَثَلُ الْمُهَجِّرِ كَمَثَلِ الَّذِي يُهْدِي الْبَدَنَةَ ثُمَّ كَالَّذِي يُهْدِي بَقَرَةً ثُمَّ كَالَّذِي يُهْدِي الْكَبْشَ ثُمَّ كَالَّذِي يُهْدِي الدَّجَاجَةَ ثُمَّ كَالَّذِي يُهْدِي الْبَيْضَةَ ) رواه البخاري (الجمعة)

Miyakathitayan ko Abu Hurairah (Radiallahu ‘Anhu) a tig iyan: Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na pitharo iyan “Igira miyamwa so Jumu’ah, so paytaw o Masjid na aden a Malaikat a ipzorat iran so siran oto a miyawna sa Masjid. Na aya den i kapakaontod o Imaam na pelekeban iran so libro iran na phamamakineg siran sa wasyat. So siran oto a miyawna na datar oba siran somiyombali sa onta, na siran oto a tomiyalondog na datar oba somiyombali sa sapi, so tomiyondog peman na datar o ba somiyombali sa kambing, na so peman so tomiyondog na datar oba somiyombali sa manok, na so peman so tomiyondog na orak a manok” [Bukhari, Al-Jumu’ah 1416]

3. Sunnah so kalalakaw a ipzong sa Masjid

Saden sa kadakel o inilalakaw o manosiya a pezong sa Masjid na madakel a hasanah so phakawmaon ago khada so dosa niyan.

4. Pamakineg piya-piya sa khutbah

Igira di mangutba so kathib na di khapakay so katharo, kakapet sa ator, kandingi-dingil, kapangeri-keri, so kasembaga sa salam o ped ka, kapakatarega ko salakaw a di tharo, ago so manga ped a iphakabinasa o kapamamakinegan sa khutba.

Di pun khapakay o bang ka pakaawa so miyaona ko oontodan niyan oriyan niyan pagontod kaon. Di patot a bangka pakambelaga so dowa ka taw a magobay. Igira zong sa Masjid na di ka phephakaori. Ogaid na miyaori ka a miyaraot ka so paganay ko khutba na sambayang sa dowa ka rak’ah a sunnah a Tahiyyatol Masjid.

5. Pakandakelen so salawat ko Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam)

Inisogo ini o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam). Igira pkhaaloy o khatib (di-mangutbah) so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na salawating ka so Nabi ogaid na di phakatanogen an-di maneg o ped.

6. Pakandakelen so Dua’aa ko Allah

Sa gawi-i a Jumu’ah na aden a oras a tharimaan o Allah so dua ka.

Miyakathitayan ko Abu Hurairah (Radiallahu ‘Anhu) a pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Sa alongan a Jumu’ah, aden a oras a so oripen o Allah na itendeg iyan so sambayang oriyan niyan na mangni ko Allah, daden oba aden a phangnin o oripen o Allah inonta ibegay ron o Allah" [Bukhari]

7. Kabatiya-a ko Surat Al-Kahf

Ped ko manga balas na so kabatiyaa ko Surah Al-Kahf sa gawi-i a jumu’ah a aya mbegay sa sindaw ko pageletan a dowa a Jumu’ah.

8. Sambayang a Salatul Jumu’ah

 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِي لِلصَّلَاةِ مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ

“Hay miyamaratiyaya, igira a inipananawag so sambayang ko alongan a Jomaat, na nggagaang kano somong ko tadm ko Allah, go awai niyo so kaphapasai: Giyoto man i mapiya rkano o skano na katawi niyo!” [al-Jumu’ah 62:9]

 عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : ( الصَّلاةُ الْخَمْسُ، وَالْجُمْعَةُ إِلَى الْجُمْعَةِ ، كَفَّارَةٌ لِمَا بَيْنَهُنَّ مَا لَمْ تُغْشَ الْكَبَائِرُ ) .

Miyakathitayan ko Abu Hurairah (Radiallahu ‘Anhu) a pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “So lima a sambayang ago pageletan a dowa Jumu’ah na pkhaponas iyan so dosa o manosiya, asar ka di sekaniyan penggalbek sa mala a dosa” [Muslim 233]

9. Mbabanogen so mga limo o Allah mapasad so Salatul Jumu’ah

  فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيراً لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

“Na igira a miyapasad so sambayang, na pharaparak kano ko lopa, go niyo mbabanoga so kakayaan o Allah, go tatadmi niyo so Allah sa madakl, ka ang kano makaslang sa maliwanag.” [al-Jumu’ah 62:10]

Ped ko kambabanoga ko limo o Allah na so kapaganad so ilmo, kapamisita sa manga pagari odi na ginawaying ka sa Islam, kapamisita sa aden a sakit iyan, kapanolon so agama (da’wah), katademi ko Allah, kawgopi ko ped ka Muslim.

10. Makruh (di mapiya) so kapoasa sa gawi-i bo a Jumu’ah

Ko sabaad a manga ulama a pitharo iran a haram sa kapamoasa sa gawi-i a Jumu’ah. O aden a mapipikir o sakataw a pamoasa na si-i niyan pamoasay ko alongan a onaan niyan (Khamis) odi na kaposan niyan (Sapto).

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ : ( لَا يَصُومَنَّ أَحَدُكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ إِلَّا يَوْمًا قَبْلَهُ أَوْ بَعْدَهُ ) .

Miyaaloy sa Al-Bukhari (1985) ago Muslim (1144) a miyakathitayan ko Abu Hurairah (Radiallahu ‘Anhu) a tig iyan: “Miyaneg aken so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) a pitharo iyan Di kano phamoasa ko gawi-i a Jumu’ah inonta bo pamoasa ko gawi-i a onaan niyan (Khamis) ago ko oriyan iyan (Sapto).”

11. Makruh so ka-tahajjud sii bo ko kagagawi-i o Jumu’ah

Di mapiya o pembaloyin o manosiya a da lawan niyan a gawi-i so Jumu’ah so kapanahajjud ago kapamoasa.

مسلم في صحيحه عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : ( لا تَخْتَصُّوا لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ بِقِيَامٍ مِنْ بَيْنِ اللَّيَالِي وَلَا تَخُصُّوا يَوْمَ الْجُمُعَةِ بِصِيَامٍ مِنْ بَيْنِ الْأَيَّامِ إِلا أَنْ يَكُونَ فِي صَوْمٍ يَصُومُهُ أَحَدُكُمْ ) ( الصيام/)

Pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Di niyo baloyin a da lawan iyan a kagagawi-i rekano so kagagawii o Jumu’ah sa ka-tahajjud ago di kano phamoasa a baloyin niyo a da lawan iyan so kapamoasa ko alongan a Jumu’ah.” [Muslim]

Thanodan: so kagagawi-i o Jumu’ah na pagpoon aya den i kasedep o alongan sa khamis. Sa Islam na aya kapakasoled o gawi-i na aya den I kasedep o alonga, kenaba so lo-ok a kagagawi-i (12am)

13. Mapiya balita so manga miyawafat sa gawi-i a Jumu’ah

عن عبد الله بن عمرو رضي الله عنهما قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ( مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَمُوتُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ أَوْ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ إِلا وَقَاهُ اللَّهُ فِتْنَةَ الْقَبْرِ )

Pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Da Muslim a miyawafat sa gawi-i a Jumu’ah odi na sa kagagawi-i inonta pakalidasen o Allah sa fitnah o kobor”

 Kiyapoonan:

The Virtues of Friday 1 2 3

Singling out of fasting

Kalbihan o Surah Al-Ikhlas

Kalbihan o Surah Al-Ikhlas

So Quran na bolong ko mga paniyakit sa lawas, niyawa ago poso. Go omani mabatiya on o Muslim na ipepakarani niyan ko Allah go ipephakaporo o pangkatan iyan sa sorga. Go so Quran na khasapaat iyan so Muslim a sominiyap on na ped ron den so kapembatiya on, kapaganadi ron, kilangagenon, kithomanen ko sogowan iyan go kipanampaynon ko ped. Gyanan so kalangowanan ko surah sa Quran ogayd na aden pen a ped a miyaaloy o Rasulullah sallallahu alayhi wa sallam a manga kalbihan a giyangkai a surah. Ped ron:

1. عن أبي أيوب الأنصاري عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: "أيعجز أحدكم ، أن يقرأ ثلث القرآن في ليلة ؟ فإنه من قرأ (قل هو الله أحد. الله الصمد) في ليلة فقد قرأ ليلته ثلث القرآن." صحيح الجامع

Miyakathitayan ko Abu Ayyub Al-Ansari radiyallahu anhu a pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘alayhi Wasallam) ko manga Sahabah niyan, "Ba di khagaga o isa rekano so kabatiyaa niyan ko telo bagi o Quran sii ko kagagawii? Sabenar a saden sa batiyaa niyan so Qul huwallahu ahad, Allahus samad, ko kagagawii na miyabatiyaya iyan so telo bagi ko Quran." [Sahihul Jami']

Samanoto na aya mitotoro iyan a giyangkai a hadith na o mabatiya ka so Suratul Ikhlas taman ko kaposan iyan na lagid ka bo o miyatamat so Quran. Masha Allah!

2. عن معاذ أنس عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: "من قرأ (قل هو الله أحد) حتى يختمها عشر مرات بنى الله له قصراً في الجنة." السلسلة الصحيحة

Miyakathitayan ko Mu'adh ibn Anas a pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam), "Saden sa batiyaa niyan so (Qul huwallahu ahad...) taman sa mapasad iyan sa makasapolo na ipembalay o Allah sa torogan iyan sa sorga." [As-Silsilah As-Sahihah]

Samanoto na o mabatiya ka sa makadowapolong ka makasoy na ipembalay ka o Allah sa dowa a torogan ka sa sorga. Na a makatelopolo na telo mambo a torogan. Allahu akbar!

3. عن عائشة رضي الله عنها : أن النبي صلى الله عليه وسلم بعث رجلاً على سرية وكان يقرأ على أصحابه في صلاته فيختم بقل هو الله أحد، فلما رجعوا ذكروا ذلك للنبي صلى الله عليه وسلم فقال: سلوه لأي شئ يصنع ذلك؟ فسألوه فقال: لأنها صفة الرحمن وأنا أحب أن أقرأ بها. فقال النبي صلى الله عليه وسلم: أخبروه أن الله يحبه. رواه البخاري

Miyakathitayan ko Aisha (Radiyallahu Anha) a mataan a miyakaisa na so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na aden a siyogo iyan a sakatao a mama sii ko grupo o manga sundaro na aya niyan pembatiyaan ko manga ped iyan sii ko sambayang iyan a pepakaposan iyanon na (Qul huwallahu ahad...). Na sii ko kiyapakambalingan iran na inaloy iran oto ko Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na pitharo iyan, "Isai niyo sekaniyan ino niyan oto pesowaa?" Na inisaan iran na tigiyan, "Sabap ko sipat oto o Ar-Rahman (So lebi a masalinggagaw) na pekababayaan aken a kapembatiyaa ko ron." Na pitharo o Nabi sallallahu alayhi wa sallam, "Tharoa niyo ron a so so Allah na pekababayaan iyan sekaniyan." [Piyanothol i Bukhari] 

4. Sii pen ko isa a hadith a miyaaloy sa Sahih Bukhari na aden a sakatao ko mga Ansar a aya waraan iyan ko kapagimam iyan na ipesakeb iyan mintin mona so Suratul Ikhlas na pembatiya peman sa salakaw a surah. Na minisampay oto ko Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na inisaan iyan na aya inisembag iyan na sabap ko pekababayaan aken a giyangkanan a surah. Na aya pitaroon o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na "So babaya ka sangkanan (a Suratul Ikhlas) na miyapakasoled ka niyan ko sorga."

5. عن عائشة رضي الله عنها أن النبي صلى الله عليه وسلم كان إذا أوى إلى فراشه كل ليلة، جمع كفيه ثم نفث فيهما، فقرأ فيهما: (قل هو الله أحد) و (قل أعوذ برب الفلق)و (قل أعوذ برب الناس). ثم يمسح بهما ما استطاع من جسده، يبدأ بهما على رأسه ووجهه، وما أقبل من جسده، يفعل ذلك ثلاث مرات. رواه البخاري

Miyakathitayan ko Aisha (Radiyallahu ‘Anha) a mataan a so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na igira somiyong ko igaan iyan oman gawii na ptimoon iyan so dowa a lima niyan na pagiyop niyan siran, go pembatiyaan niyan so (Qul huwallahu ahad...), go so (Qul a'udhu birabbil falaq...) go so (Qul a'udhu birabbin naas...). Oriyan niyan na ipagibong iyan ko lawas iyan sa taman a khagaga niyanon, a phoonan iyan ko olo niyan go paras iyan, go ko sangoran sii ko lawas iyan (go so talikodan iyan), sa pesowaan iyan oto sa makatelo. [Piyanothol i Bukhari]

Giyangkai a surah na aya sabap a kinitoron ron na sako aden a minisa ko Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) a manga Yahud a tigiran a ropaan nka rekami so Kadnan ka? Na giyaya i inisembag kiran o Allahu ta'ala giyangkai a Suratul Ikhlas. Bithowan sa ikhlas sabap ko aya mapapadalemon na so kaisa-isa o Allah a pephangangaronganan, a dambawataan go dambawata, go daden a lagid iyan.

5. أَبِي سَعِيدٍ أَنَّ رَجُلًا سَمِعَ رَجُلًا يَقْرَأُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ يُرَدِّدُهَا فَلَمَّا أَصْبَحَ جَاءَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَذَكَرَ ذَلِكَ لَهُ ، وَكَأَنَّ الرَّجُلَ يَتَقَالُّهَا [أي يراها قليلة] فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : (وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ إِنَّهَا لَتَعْدِلُ ثُلُثَ الْقُرْآنِ) .

Miyakathitayan ko Abu Sa’eed (Radiallahu ‘Anhu) a aden a mama a miyaneg iyan a ipephangadi iyan so Qul HuwAllahu Ahad a di niyan di pakakhaso kasoyin. So kiyapita iyan na somiyong sekaniyan ko Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) and pitharo iyanon oto. Tig o mama oba oto matag baden maito ogaid a pitharo roon o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “So Sekaniyan a Isa-isa a Kikirek ko niyawa aken, na giyangkana na telo bagi o Quran” [Piyanothol o Bukhari 6643]

6. عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : أَيَعْجِزُ أَحَدُكُمْ أَنْ يَقْرَأَ فِي لَيْلَةٍ ثُلُثَ الْقُرْآنِ ؟ قَالُوا : وَكَيْفَ يَقْرَأْ ثُلُثَ الْقُرْآنِ . قَالَ : قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ تَعْدِلُ ثُلُثَ الْقُرْآنِ .

Miyakathitayan ko Abu’l-Dardaa (Radiallahu ‘Anhu) a so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na pitharo iyan: “Baa den a sakatao rekano a di niyan magaga batiyaan so telo bagi a Quran sii ko kagagawii?” Pitharo iran: “Andamanayay kapakabatiya ami sa telo bagi o Quran?” Pitharo iyan (s.a.w.) “Qul Huwa Allaahu Ahad na aya lawan iyan na telo bagi o Quran” [Piyanothol o Muslim 811]

7.  عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : احْشُدُوا فَإِنِّي سَأَقْرَأُ عَلَيْكُمْ ثُلُثَ الْقُرْآنِ فَحَشَدَ مَنْ حَشَدَ ، ثُمَّ خَرَجَ نَبِيُّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثُمَّ دَخَلَ ، فَقَالَ بَعْضُنَا لِبَعْضٍ : إِنِّي أُرَى هَذَا خَبَرٌ جَاءَهُ مِنْ السَّمَاءِ ، فَذَاكَ الَّذِي أَدْخَلَهُ ، ثُمَّ خَرَجَ نَبِيُّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ : إِنِّي قُلْتُ لَكُمْ سَأَقْرَأُ عَلَيْكُمْ ثُلُثَ الْقُرْآنِ ، أَلَا إِنَّهَا تَعْدِلُ ثُلُثَ الْقُرْآنِ .

Miyakathitayan ko Abu Hurayrah (Radiallahu ‘Anhu) a so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na pitharo iyan: “Thimo-timo kano ka mbatiyaan aken rekano so telo bagi o Quran.” Naso kiyathimo-timo iran na miyaliyo kiran so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na biyatiya iyan kiran so Qul Huwa Allaahu Ahad na mapasad oto na somiyoled sekaniyan. Pitharo o omani isa a miyatimo a banda aden a minitoron a phoon sa langit banda ino somiyoled (sa walay). Na so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na lominiyo pharoman na pitharo iyan: “Miyatharo aken rekano a mbatiyaan aken rekano so telo bagi o Quran. Na mataan a giyoto a biyatiya aken rekano na giyoto ko telo bagi o Quran.” [Piyanothol i Muslim 812]

So balas na mbida-bida, datar mambo a tamok a mbida-bida lagid o pangenengken, panginginomen, nditaren, walay, pirak ago madakel pen. So manosiya a aden tamok iyan datar opama o sanggibo a dinar na kenaba kagiya aden a pirak iyan na khakowa niyan langowan a kabaya iyan a tamok. Datar opama o aden a nditaren ka ogaid na da khakan ka ago da khabalingan ka. Sa tao a batiyaan niyan so Qul Huwa Allaahu Ahad na phakakowa sekaniyan sa balas sa lawan sa ba niyan biyatiya so telo bagi o Quran ogaid na kenaba aya datar iyan a balas na so balas mambo o kiyabatiya ko titho titho a telo bagi odi na ped a surah o Qurah.

Allahu ‘Alam

phoonan: 

Kalbihan o Surah Ikhlas

Qul Huwa Allahu Ahad

Kalbihan o Sapolo Gawi-i o Dhul Hijjah

KALBIHAN O SAPOLO GAWI-I O DHUL HIJJAH

So manga miyamaratiyaya na taralbi a katokawan iran so kapiya o kapagintaw, so kaphakala o simba iran ko Allah ago lalayonen niyan a manggolaw-law so manga pipiya a amal. Pitharo o Allah:

“Go zoasoatang ka so Kadnan ka taman sa kapakatalingoma rka o kapatay.” 

[Al-Hijr 15:99]

Kataya so sabaad ko manga Kalbihan o sapolo gawii o Dhul Hijjah:

1. Pitharo o Allah (ped sa ma-ana niyan): “Ibet ko (wakto a) fajr agoso gagawii a sapolo”. [Al-Fajr 89:1-2].  So Ibn ‘Abbaas, Ibn Al-Zubayr, Mujaahid ago so manga ped a Taabi’en ago Taabi’ot taabi’en na miyatharo iran a giyangkanan a ayat na giyanan so sapolo a gawii a Dhul-Hijjah {Tafseer Ibn Katheer 8/4132}

2. Piyanothol o Ibn Abbas (RadiAllahu ‘Anhu) a pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Dapena amal a mapiya ko manga gawii a ba pen makalebi (ko maphagamal o tao) sangkai a sapolo gawii”. Pitharo iranon: “Apiya so Jihad?” Pitharo iyan: “Apiya so Jihad inontabo so taw a inin-jihad iyan so ginawa niyan goso tamok iyan na dadena miyakambalinganon”. [Sahih Bukhari 2/457].

Sakamaoto na giyangka-i a sapolo gawi-i na daden a lawan a mapiya ko intiro a ragon, mas mapiya pen adi so oriyan a sapolo a gawi-i (kadawondaw) o Ramadhan. Ogaid na so oriyan a sapolo a kagagawi-i o bolan a Ramadhan na mas mapiya sabap sa ron madadalm so isa a kagagawii a bithowan sa Laylatu Qadr, a tomo a di so sanggibo a olanolan. {Ilayin so Tafseer Ibn Katheer, 5/412}

3.Mizaksi so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) a da lawan a mapiya a gawii na sa inditro a dunya inonta so paganay a sapolo gawii o Dhul Hijjah.

4. Pitharo pen o Allah: “go an iran pkhaaloy so ngaran o Allah, sii ko manga alongan a khikappnto makapantag ko iniriskhi Niyan kiran a manga binatang a manga ayam.” [Al-Hajj 22:28]. Pitharo i Ibn Abbas a giyanan so sapolo gawii ko Dhul Hijjah. {Ibn Katheer}

5. Piyanothol o Ibn Omar (RadiAllahu ‘Anhu) a pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Dapena manga gawii a mala ko Allah ago pekhabhabayaan Iyan so amal-on a ba lagido sapolo gawii ko Dhul Hijjah, na pakandakela niyoron so Tahlil (Laa Ilaaha illaAllah) goso Takbir (Allaho Akbar) goso Tahmid iyo (Alhamdulillah)”. {At-Tabarani}

6. Pitharo i Ibn Hajar siiko kitab a Al-Fath: “Aya khapakaya sabap a kapaka-lelebi angkai a manga gawii na kagia a mabobonayonon so manga unayano simba ibarato Sambayang, Puasa, Sadakah, agoso Hajj a daa baon katitimoan a peda gawii a salakaw ron”.

7. Mapapadalem sa sapolo gawii so Yawm ‘Arafah (Gawii o ‘Arafah) a kiyapiliya o Allah ko Islam a agama (okit ko kapagintaw) na so kappoasai ko Yawm ‘Arafah na ipephakada o dosa ko soled a dowa ragon. Pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Arapaken ko Allah sa pakada-an Iyan so dosa ko ko ragona khaona-an iyan goso ragona khaiposan iyan”. {Sahih Muslim}. Inontabo so nomanaik a mo-oqof sa ‘Arafah ka diron mapiya oba niyan puasai ka danggolawlaa o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) siiko kia-oqof iyan.

8. Mapapadalem sa sapolo gawii so Yawm al-Nahr (Gawii o kapakaragiraya ko rogo o manga korban). Giya-i so gawii a piyakalebi pen a di so Yawm ‘Arafah. Pitharo i Ibn Qayim (Rahimahollah): “Aya mapiya a gawii ko Allah na so Yaumon Nahr a giyotowi Hajjol Akbar”. Pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Mataana aya mala a gawii ko Allah na so Yawm an-Nahr, oriyanoto na so gawii a katatareg (o manga Hajji) sa Mina”. {Abu Dawud}  Pitharo pemano sabaad a aya makalelebi na so Yawm ‘Arafah (gawii a oqof sa Arafah) ka kagia so kapuasai ron na mapakada iyan so dosa ko dowa ragon, go giyotopen so gawii a madakel so pepaka-maradikaanon o Allah phoon ko Naraka, ago giyotopen so gawii a pepakarani so Allah ko manga oripen Iyan na ipephangangarig Iyan siran ko manga Malaikat Iyan.

So Manga Pipiya Amal Ko Sapolo Gawii Ko Dhul Hijjah:

1. Sambayang - Aya taralbi na so kapephangabalaga o taw ko sambayang a paralo sa masjid agoso kapakandakela niyan ko manga sunnat ka ped anan ko manga amal a mapiya a ipekhabhabaya o Allah ko oripen Iyan. Pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Pakandakelangka so kapsujud ka ko Allah (ma-ana so kasambayang) ka mataana daa bangka kapsujud sa sujud ko Allah a ba Niyan di peporoon so pangkatan ka go pepakada-angka niyanon sa dosa”. {Sahih Muslim}

2. Kapuasa – Miyatharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Dapena oripen (o Allah) a puasa sa salongan sa lalan ko Allah inonta a ipakawatan o Allah sa gawi-iyoto so bontal iyan ko Naraka sa pitopolo ragon (a ipelalakaw rona kawatan iyan).” {Muttafaq alaihi}.

Pitharo o Allah sa Hadith Qudsi: “Pitharo o Allah: Langon a mapiya amal ombawataan o Adam na sii rekaniyan inonta so kapuasa ka sii Raken na Saken imbegay ron sa balas” {Bukhari 1805}. Miyapanotol o sabaad ko manga darodopa o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) a gii niyan kon puasaan so ika-9 ko Dhul Hijjah agoso ‘Ashurah agoso tlo-gawii ko omani olanolan. {An-Nisaa’i, 4/205;Saheeh Abi Dawud, 2/462}. Ago pitharo o Imam Nawawi a so kapusai ko sapolo gawii na tantodena Mustahabb.

 
3. Takbeer – Sunnah ko katakbir (Allaahu Akbar) go katahlil (Laa ilaha ill-Allaah) go katahmeed (AlhamduLillaah) go katasbeeh (Subhaan Allaah) sii ko paganay a sapolo a gawii o Dhul Hijjah.

So Ibn Omar ago so Abu-Hurairah (RadiAllaho ‘Anhum) na peliyo siran ko padian sii sangkai a sapolo-gawii na pethakbeer siranon na pepakatakbir kiran so manga taw mambo. Miyapanotol pen a so ‘Umar (RadiAllaho ‘Anhu) na pethakbir ko darpa iyan sa Mina, na manego manga taw sa masjid na tomakbir siran na tomakbir mambo so manga taw sa padian na domagedeb den a Mina ko manga takbir iran. {Bukhari} Agopen ko oriyano kapakasambayang iyan go siiko kaiiga iyan goso manga peda kaogit-ogit iyan.

Ped ko manga takbeer: “Allahu Akbar, Allahu Akbar, Allahu Akbar kabeera” odi na “Allahu Akbar, Allahu Akbar, Laa ilaaha illa-Allahu, Allahu Akbar, Allahu Akbar, wa Lillahil hamd” odi na “Allahu Akbar, Allahu Akbar, Allahu Akbar, Laa ilaaha illa-Allahu; Allahu Akbar, Allahu Akbar wa lillahil hamd”.

"Ka an iyan kamasai so phamakaompiya kiran, go an iran pkhaaloy so ngaran o Allah, sii ko manga alongan a khikappnto makapantag ko iniriskhi Niyan kiran a manga binatang a manga ayam: Na kang kano ron go pakakana niyo (ron) so karrgnan a pkhamrmran." [Al-Hajj 22:28]

4. KapagHajj ago ‘Umrah - kabantaka sa Makkah, sa pantag sa kathonaya ko simba a kathawaf ago kaza’i ago so ka wuquf sa Arafah, go so katonaya ko langoan a simba ko Hajj odi na ‘Umrah, sa pangilay sa kasosoat o Allah. 

"Go tarotopa niyo so Hajj ago so Umrah a soasoat ko Allah"

(Al-Baqarah:196)

5. Katawba- Aya patot ko Muslim na gii mangni ko Allah sa kadairon sa dosa (katawbat) sa tolos ikhlas igira a somiyagadon so manga pipiya gawii a lagidai na taros a ibagak iyan den so manga rarata. Ka so manga dosa o oripen i pepakaalang sa diniyan kakhaparoliya ko manga kalbihan a imbegay ron o Allah.

“Na so pman so taw a mithawbat, go miyaratiyaya, go minggalbk sa mapiya, na matatangkd a khabaloy a pd ko miyamakadaag.” (Al-Qasas 28:67)

6. So kasombali sa pangayamen - So kapakagiraya ko rogo o manga korban a tiyangked o sabaad ko manga Ulama a aya pinakamapiya a gawii ko tenday o saragon.

“Na sadn sa nggolawla sa timbang bo o kolpong a mapiya, na khaylay niyan oto; Go sadn sa nggolawla sa timbang bo o ssrm a marata, na khaylay niyan oto!”

[Al-Zalzalah 99:7-8]

Antaa i Manga Wahaabi?

ANTAA I MGA WAHABEE? “WAHABISM”

Sii ko ika dowa ka Century ko Calendar a Hijrah na si AbdulRahman ibn Rostom a aya paka asal yan a tao na Franch a tomiyogalin sa ingd a Magrib, somiyold siran ko Islam ogaid na aya Aqeedah iran na Aqeedah a “Ibadhiyyah”. So mga Ibadhiyyah na pd anan ko mga Khawarij na aya paka poon o mga Khawarij na siran so miyono ko Ameerol Mu-mineen ‘Uthman (Radiallahu ‘Anhu). Si AbdulRahman ibn Rostom na miyapaka tindg sa Kingdom yan sa Magrib a bithowan yan sa Rostom Kingdom.

So kiyawafat niyan na miyakasambiyon sa kadatu so wata iyan a Abdul-Wahhab ibn AbdulRahman ibn Rostom. Si Abdul-Wahhab na miyapaka olad ko kingdom i ama iyan, taman sa miyakawma so Da’wah iran ko kadaklan ko mga ingd sa Africa, na so kiyapaka olad o panoloniran a goso kadatu iran sa Magrib taman sa Africa na miyakilala siran sa ngaran a “WAHHABIYYAH”. Sii kinowa ko ngaran i “ABDULWAHHAB”, sabap ko kababaloy iran a mga Ibadhiyyah na tanto iran a pkhararangitan so mga Ahlu Sunnah, go aya waraaniran na kapangagaw sa tamok, kapamemegsan, na miyaopakat so manga Ulama sii sa masa oto sa giya angkanan a mga tao na mga Kafir, na dabo tanto malanggay na miyakawma so “Dawla Fatimiyyah” a mga Shi’ah na siran i miyaka othang ko Rostom Kingdom a ayad so “WAHHABIYYAH odi na WAHABISM”.

Sii ko ragon a 1115 Hijrah, [maana: ika 12 century] na inimbawata sa Saudi si Muhammad ibn AbdilWahhab, sa Najd [inged a ped on so Riyadh, Qasim] a makapopoon sii ko mala a pamilya a Arab a bebethowan sa Bani Tamim.  Na aya kiyambowatan yan a Masan a ndadakel so kambaradosa, ndadakel so kapanakoto, ndadakel so mga Bid’ah goso langon taman a Aqeedah a maka sisilay, sii oto ko masa a magaan den kha-othang o Dawlah ‘Uthmaniyyah “Uthman Empire”.

So kiyapakala i Muhammad ibn Abdilwahhab na miyaganad sa ilmo, na si ama iyan a datu a si Sulaiman a ama i ama iyan na Kali “Qadhi” sa Uyaynah, na kagya matay na minisambiyon si ama iyan a Abdulwahhab, maana pamilya siran a malaon so sabot ko Agama.

So kiyathagaas a mama i Muhammad ibn Abdilwahhab na piphoonan yan so Da’wah, aya Da’wah niyan na so kepit o mga Ahlu Sunnah, inisapar yan so kapanakoto, inisapar yan so Bid’ah, inisapar yan so kapangatao, piyaki tokawan yan ko mga tao so Aqeedah o Ahlu Sunnah Wal-Jama’ah, na dii maka phapalagoy ka da den a baniyan tagpeda sa masa oto taman sa miya toon yan so Datu sa Dir’iyyah a si Muhammad ibn Su’od na miyapaka paratiyaya niyan na mishapa i siran sa pethabanga siran ko kikhokomen ko Qur-an na goso kiphanolonen ko Aqeedah a Ahlus Sunnah Wal-Jama’ah.

Na roo den mini poon a kiyapaka bagr o Da’wah i Shaikh Muhammad ibn Abdulwahhab ka kiyaogopan i Muhammad ibn Suo’d, na roo den mambo mini poon a kiyapaka tindeg a Kingdom of Saudi Arabia, a aya ngaran yan a miya ona na “Dawlah Su’odiyyah” a sii kinowa ko ngaran o pamilya i Muhammad ibn Suod a “SUOD” na phipho-onan iran komokom so Kokoman o Allah a go piyaka dayamangiran so Aqeedah o Ahlu Sunnah Wal-Jama’ah!

Misabap san na kiya maratabatan so mga tao a Suranga iyan sa tindeg, so langowan a Secta odi na Grupo odi na Firka a salakaw i Panarima.

Na kagiya aya apilido niyan na Abdulwahhab na so andang a grupo a miya-ona a kafir a ikakagowad o mga tao na aya ngaran yan na “Wahhabiyyah” na ini betho iran sa angkaya a da’wah i Shaikh Muhammad ibn Abdilwahhab so wahhabiyyah ka an ikagowad o mga tao! Giyanan i sabap a tigo ped a so Wahhabiyyah na salakaw a Madh-habiran, so Wahhabiyyah na mga Kafir, na tanto a maliwanag a mbidaan o dowa ka so WAHHABIYYAH na sii ko ikadowa ka Century ko Hijrah, na giya angkaya a Da’wah o Shaikh Muhammad ibn Abdilwahhab na sii ko ika 12 ka Century.

“Wahhabiyyah na ngaran a Grupo, na so aya panarima iyan na wahhabiyyah na aya ipembtho ron na Wahhabi”

Na so ped na katawaniran den anan ogaid na aya kiya ibaratan o ingaran a “WAHHABI” na so nditaren a marshik a andang a mapapasad na so kiyapaka timbawaw o Da’wah i Shaikh Muhammad ibn Abdilwahhab a aya Da’wah niyan na so Qur-an a go Hadith na go so Aqeedah o Ahlu Sunnah wal Jama’ah na piyaki nditar iranon a angkawto a marshik a nditarn ka an ikagowad o madakel a tao ka mawatan pen na makasasayan sa miyado a basura a pephalagoyan a tao! Kapakatipo na go kapaka dengki, iphethalo iran ko tao so da niyan mapengaran, na aya katharo o Allah sa Qur-an na { و لا تلمزوا بالألقاب } maana: di niyo pethalon ko tao so patogina [ingaran] a ipekhagowadiyan.

Na giyanan i Sabap a imanto na mitatayak den a angkai a Wahabi Wahabi. Na giyoto na miyaka lala a karibatan ka opama ko titho a pagilayn na aya ngaran o Shaikh na Muhammad, aya da-it na aya mibtho ko Da’wah niyan na “ MUHAMMADIYYAH” na dayranon bethon ka kagya sangay o Nabi “saw” na aya iranon inibetho so ngaran a matag yan apilito. Ka asar bo a maka toon siran sa okit a kabinasa o ingaran o Da’wah!

Inomanan iran pen ka aden a aagari i Muhammad ibn Abdilwahhab a aya ngaran yan na si Sulaiman, sangay i ama iyan a Datu, na aya mataan na sii ko paganay na di maka aayon ki pagari niyan, ogaid na miyaka ayonon bo ko kiyashorati niyanon. Na aya pinggolawla o mga tao a somosopak ko Muhammad ibn Abdilwahhab na somiyorat siran sa Kitab a aya ngaran yan na ( الصواعق الإلهية في الرد على الوهابية ) maana: So bagiyaw a makapopoon ko Tohan a imbatal ko tindeg o Wahhabiyyah! Na piyaki pngaraniran ki Sulaiman Ibn Abdilwahhab a pagari i Muhammad ibn Abdilwahhab ka an matharo o mga tao a taman ki pagari niyan na rido-ay niyan!

Aya Dalil sa knaba oto inisorat i Sulaiman na kataya:

1. Miya-ona mawafat si Sulaiman a di si Muhammad, na sii ko kiyawafat i Muhammad na so Da’wah niyan na aya ibebetho ron o mga tao na: Bago a Kpit! Kay kababagowan siranon ka miyathay a masa a maka dadayamang so kambaradosa, sa kiyabthowi sa Wahhabiyyah so Da’wah i Muhammad na sii ko oriyan o kiyawafat iyan, a aya mawna mitho ron sa Wahhabiyyah na si Break Heart a tag a France a miyaka oma sa Saudi a dii maki thinabanga ko Datu sa Madinah a ped ko Dawlah ‘Uthmaniyyah, na ron miya anad o mga tao a magi-ingaran sa Muslim a salakao i mga tindeg a kiya bethowi iran sa Wahhabiyyah ko Da’wah i Shaikh Muhammad ka lagid den o kiya osaya tano ron a aya hadapiranon na an ikagowad o mga tao. Sakamawto na miyapayag a sako bibiyag pen si Sulaiman na dapen kabethowi sa Wahhabiyyah so Da’wah i pagari niyan na andamanaya i kapakasorat yan sa Kitab a aya imbetho niyanon na “So bagiyaw a makapopoon ko Tohan a imbatal ko tindeg o Wahhabiyyah? Aya dait a ibetho niyanon na MUHAMMAD knaba Wahhabiyyah!!!

2. Si Sulaiman na ayaniyan mambo apilido na Abdulwahhab! Na anda manaya i kasembaga niyan ko Da’wah Wahhabiyyah a sekaniyan na makasosoled ko ingaran a Wahhabiyyah ka ama iyan si Abdulwahhab a ron kinowa so ngaran o Da’wah? Opama na di niyan khapikir a lagid yan bo o aya pesembagen a ginawa niyan? Bada a khatoon yan a salakaw a ngaran a imbetho niyan sa angkawto a kitab oba benar a sekaniyan i somiyoraton?

Na daden Hadap sa langon anan a miya aloy inonta bo na anda manaya i kabinasa o Da’wah i Shaikh Muhammad ibn Abdilwahhab, aya miyaka rayarayag a aya Da’wah niyan na so tindeg o miyanga-oona a mga Ulama, so mga Sahaba a go so mga Tabi’een sa maka phapashod ko katharo o Allah na go katharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam), aya mala a Saksi na so mga Kitab a miyangi Surat i Shaikh Muhammad ibn Abdilwahhab (Rahimahullah) na opama ka batiyaan na daden a misosopak iyan ko manga katharo o miyanga uuna a Ulama o Ahlu Sunnah wal Jama’ah lagid opama i Imam Ahmad ibn Hanbal (Rahimahullah).

Sii anan langon khatoon ko Kitab a تصحيح تارخي حول الوهابي للشيخ الشويعر

Tasheeh Tarikhee Hawlal-Wahhabiyyah

[So kiyapoonan angkaya article]