Agama Islam: Karata o Riya (Kapaki-ilai-ilain)

KARATA O RIYA (KAPAKI-ILAI-LAIN)

So karata o manga galebek a aya kiyanggolaola-aon na kaiya aden mailai o manga tao. So manga pithibarangan niyan na giyangkaya a khaaloy:

1. “Igira a tominindg siran ko sambayang, na tomindg siran a khibobokln, makiilaylayn siran ko manga manosiya, sa di iran tatadman so Allah inonta so mayto” [An-Nisa:142]

“Na sangat a siksa a rk o manga barasambayang, A so siran na so sambayang iran na pakalilipatan iran, So siran na makiilaylayn siran” [Al-Maa’un:4-6]

So siran no to a di iran sisiyapen so manga sambayang iran na makasosoled ro-o so kazambayang sa ‘Qada’ (Kabayad sa waqto ko oriyano kiyaipos iyan), odi na ininggolalan so sambayang sa da a baon awida akal, odi na di lalayon a di ron di-i kinggolalanen. (Kazfur Rahman)

2. So Anas Ibn Malik (Radiallaho ‘Anho) na piyanothol iyan a so Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) na pitharo iyan: “Kiyasana-an den o tao a karata iyan a kiptharo-on rekaniyan (paka-antapen rekaniyan so manga kemer o manga tao) sa makapantag sa ka-Agama-i odi na kadodoniya-i inonta bo so tao a siniyap o Allah” [Tirmidhi]

3. So ‘Omar Ibn Khattab (Radiallaho ‘Anho) na piyanothol iyan a isa a gawii na lominiyo sekaniyan ka somiyong ko Masjid o Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) na miyawma niyan so Muadh Ibn Jabal a mo-ontod ko obay o Qobor o Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) a pezegad na pitharo iyanon: “Antonay pekhizegad ka?” Tig iyan: “Pekhisegad aken a shai a miyaneg aken ko Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) a di niyan di tharo-on ‘Mataan a so maito a kapaki-ilailain na kapanakoto, go mataan a sa tao a rido-on niyan so bolayoka o Allah na sabenar a miyarar iyan so Allah sa kathidawa, mataan a so Allah na pekhababaya-an Niyan so manga pipiya i ‘Amaal a khika-aleken, khipag’ema, a siran na igira-a di siran makadadarepa na di siran ipagiza, go igira miyakadarepa siran na di siran phakabolosen na go di siran paginengka-an. So manga poso iran na manga palita-an o toro-an, pephaka-liyo siran pho-on ko maliboteng a taipon o baya-a ginawa (sabap ko sindao o manga poso iran na miyalinding iran so Agama iran).” [Ibn Majah]

4.So Malik (Radiallaho ‘Anho) na piyanothol iyan a so Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) na pitharo iyan: “Da a dowa timan a sarigaka a phangagogotem a biyoka-an ko manga kambing a ba mala-a kaphaka-binasa iran kiran sa ba niyan kalawani so kala-a babaya o tao ko tamok ago so kapaka-paroli sa bantogan sii ko Agama niyan” [Tirmidhi]

5. So Abu Hurairah (Radiallaho ‘Anho) na piyanothol iyan a so Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) na pitharo iyan: “Sa tao a thontoten niyan so shai a kadodo-niyai a halal sa kambantogan go aden makasokat sa madakel (a shai) a maki-ilailain na mipetho-ona iyan so Allah a pekhararangitan Niyan sekaniyan. Na sapeman sa tao a thontoten niyan so shai a kadodoniyai a halal ka andi makaphamangni, go awida akal sa para ko (kailangan o) pamilya niyan, na go kapanga-linggagao ko siringan niyan na miptho-ona iyan so Allah sa Alongan a Qiyamah a so paras iyan na lagid o (kasindao) olan sii ko kapamemeno iyan igira gagawi-i” [Bahaqi]

6. So Abu Said (Radiallaho ‘Anho) na piyanothol iyan: “Lominiyo rekai so Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) a kapapantagan a di ami di-i mbibitiyara-iyan a makapantag ko Al-Masihud Dajjal, a pitharo iyan ‘Ba aken rekano di petharo-a so mala a iphekawan aken sekano ron a di so Al-Masihud Dajjal?’ Tig ami ‘Oway’. Tig iyan ‘So kapanakoto sa masolen:lagido kapethindeg o mama sa kapezambayang iyan na pephiyapiya-piya niyan so sambayang iyan sabap ko kiya-ilay niyan so kaphagilayaono isa a tao.” [Ibn Majah]

So Dajjal na sekaniyan i mala-a bokhag a phakagemao ko kaga-an o bangkit na petharo-on niyan a sekaniyan na Tohan, na khabono sekaniyan o ‘Isa (Alaihis Salam) sii ko ikadowa a kaphaka-talingoma niyan.

7. So Hasan (Rahimahollah) na piyanothol iyan a so Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) na pitharo iyan: “Da a oripen (o Allah) a mangosiyat sa wasiyat (odi na tharo sa lalag) inonta na so Allah na ipagiza Iyan non a giyangkoto a kiyakhutba niyan o antona ay mapipikir iyan non?” Pitharo o Ja’far: “So Malik Ibn Dinar na igira piyanothol iyan a giyangkya Hadith na gomora-ok taman sa pa-osen, na oriyan niyan na tharo-on iyan ‘Aya kata-o ron o manga tao nab a phakapiya-an a ginawa ko sa di aken di katharo sa hadapn niyo, na katawan ko a mataan a so Allah na ipagiza Iyan raken oto sa Alongan a Qiyamah o antona-ay mapipikir akenon.” [Baihaqi]

8. So ‘Andullah Ibn Abbas (Radiallaho ‘Anho) na piyanothol iyan a so Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) na pitharo iyan: “Sa tao a mapakakharangit iyan so Allah pantag sa kapaka-piya a ginawa o manga tao na khararangitan sekaniyan o Allah na go phakirarangitan Niyan sekaniyan ko tao a piyaka-piya niyan a ginawa niyan sii ko okit a kakhararangiti ko Allah, go so tao a pizoat-soat iyan so Allah ko okit a kakhararangiti ko manga tao na miyasoat rekaniyan (so Allah) na go phakiso-at sekaniyan (o Allah) taman sa mbaloin sekaniyan (o Allah) a mapiya i ‘Amaal sa pangingilayin o tao a pekhararangiton, go so manga katharo iyan go so manga ‘Amaal iyan na mapiya a kapekhailaya iran non.” [Tabarani, Majmu-uz-Zawaid]

9. So Abu Hurairah (Radiallaho ‘Anho) na piyanothol iyan: “Miyaneg aken so Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) na pitharo iyan ‘Aya pagam-paganay ko manga manosiya a khasogat a kokoman sa Alongan a Qiyamah na mama a miyashahid, na phakadarepa-an na phakitademan Niyan non so manga limo Iyan non na pekhompormiyan niyan oto na tig o Allah: ‘Antona-ai inikidi-angkaon?’ Tig iyan ‘Miyakithidawa ako sa soa-soat Reka taman sa miyashahid ako.’ Pitharo Iyan ‘Miyamokhag ka sabap sa aya kiyapakithidawa aka na aden matharo a seka na mawarao ka, na sabenar a miyatharo den oto.’ Oriyan niyan na isogo a kanggoyodaon sa mipapangaras a paras iyan taman sa mapozang ko Naraka.

Go so mama a miyaganad sa ‘Ilmo (a ka agamai) na oriyan niyan na inipangenda-o niyan na go biyatiya iyan so Quran (sa lalayon). Na phakadarpaan (sa hadapan o Allah) na phakitademan Niyan non so manga limo Iyan non na kapekhompormiyan niyan oto na tharo-on niyan (so Allah) ‘Antona-ai pinggola-ola ngka on?’ Tig iyan ‘Miyaganad ako sa ‘Ilmo (ko Agama) na inipangenda-o aken sekaniyan na go biyatiya aken so Quran sa soa-soat aken Reka’ Na tig Iyan ‘Miyamokhag ka ka aya mataan na seka na miyaganad sa ‘Ilmo ka aden matharo a seka na Alim, go biyatiyaya ka so Quran ka aden matharo a seka na pababatiya, na mataan a miyatharo den oto.’ Oriyan niyan na isogo a kanggoyodaon sa mipapangaras a paras iyan taman sa mapozang ko Naraka.

Go so mama a piyakatamok sekaniyan o Allah na inibigay niyan non so langowan a pizosonan a tamok na phakadarepa-an (sa hadapan o Allah) na phakitademan Niyan non so manga limo Iyan non na kapekhompormiyan niyan oto na tharo-on niyan (so Allah) ‘Antona-ai pinggola-ola ngka on?’ Tig iyan ‘Da a inibagak aken sa lalan (Reka) a kabaya a ka a manggasto ron (so tamok) a rowar sa pinggasto aken non (so tamok aken) sa soa-soat Reka.’ Tig Iyan ‘Miyamokhag ka ka aya mataan na pinggola-olangka nan ka aden matharo a seka na maginawa na sabenar a miyatharo den anan.’ Oriyan niyan na isogo a kanggoyodaon sa mipapangaras a paras iyan taman sa mapozang ko Naraka. [Muslim]

10. So Abu Hurairah (Radiallaho ‘Anho) na piyanothol iyan a so Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) na pitharo iyan: “Sa tao a maganad sa ‘Ilmo (ko Agama) a aya di ron di-i kapaganada na singanin bo ko kasoa-soat ko Allah, ogaid na da niyan paganada (so ‘Ilmo) a rowar sa an niyan makowa so parahiyasan sa doniya na di niyan den mabao so kamot o Sorga sa Alongan a Qiyamah” [Abu Dawod]

11. So ‘Abdullah Ibn ‘Omar (Radiallaho ‘Anhoma) na piyanothol iyan a so Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) na pitharo iyan: “Sa tao a piyaganad iyan so ‘Ilmo sa kena ba para ko Allah odi na aya antap iyanon na salakao ko Allah na kowa sa darepa iyan ko Naraka.” [Tirmidhi]

12. So Abu Said Ibn Abi Fadalah Al-Ansari (Radiallaho ‘Anho) a isa ko manga Sahabah na pitharo iyan: “Miyaneg aken so so Rasulullah (Sallallaho ‘Alaihi Wasallam) a di niyan di tharo-on ‘Amai ka timo-on o Allah so manga manosiya sa Alongan a Maori a Alongan a da den a baon angan-angan a atay na phananawag so pakaphananawagen (sa tig iyan) “Saden sa tao a aden a isa bo a inisakoto niyan sekaniyan ko Allah ko piyagamal iyan a ‘Amaal sa soa-soat ko Allah na peloba-a niyan so balas iyan sii ko salakao ko Allah, sabap sa so Allah na Sekaniyan bo i da a kinangelan Niyan sa manga inepeda a ba siran non mipamanakoto.”” [Tirmidhi]

So Allah na sabap ko Sekaniyan na ka-angkosan Niyan a Ginawa Niyan na di niyan iphangonot o baa den a mizakotowa Iyan.