Kalbihan o Sapolo Gawi-i o Dhul Hijjah

KALBIHAN O SAPOLO GAWI-I O DHUL HIJJAH

So manga miyamaratiyaya na taralbi a katokawan iran so kapiya o kapagintaw, so kaphakala o simba iran ko Allah ago lalayonen niyan a manggolaw-law so manga pipiya a amal. Pitharo o Allah:

“Go zoasoatang ka so Kadnan ka taman sa kapakatalingoma rka o kapatay.” 

[Al-Hijr 15:99]

Kataya so sabaad ko manga Kalbihan o sapolo gawii o Dhul Hijjah:

1. Pitharo o Allah (ped sa ma-ana niyan): “Ibet ko (wakto a) fajr agoso gagawii a sapolo”. [Al-Fajr 89:1-2].  So Ibn ‘Abbaas, Ibn Al-Zubayr, Mujaahid ago so manga ped a Taabi’en ago Taabi’ot taabi’en na miyatharo iran a giyangkanan a ayat na giyanan so sapolo a gawii a Dhul-Hijjah {Tafseer Ibn Katheer 8/4132}

2. Piyanothol o Ibn Abbas (RadiAllahu ‘Anhu) a pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Dapena amal a mapiya ko manga gawii a ba pen makalebi (ko maphagamal o tao) sangkai a sapolo gawii”. Pitharo iranon: “Apiya so Jihad?” Pitharo iyan: “Apiya so Jihad inontabo so taw a inin-jihad iyan so ginawa niyan goso tamok iyan na dadena miyakambalinganon”. [Sahih Bukhari 2/457].

Sakamaoto na giyangka-i a sapolo gawi-i na daden a lawan a mapiya ko intiro a ragon, mas mapiya pen adi so oriyan a sapolo a gawi-i (kadawondaw) o Ramadhan. Ogaid na so oriyan a sapolo a kagagawi-i o bolan a Ramadhan na mas mapiya sabap sa ron madadalm so isa a kagagawii a bithowan sa Laylatu Qadr, a tomo a di so sanggibo a olanolan. {Ilayin so Tafseer Ibn Katheer, 5/412}

3.Mizaksi so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) a da lawan a mapiya a gawii na sa inditro a dunya inonta so paganay a sapolo gawii o Dhul Hijjah.

4. Pitharo pen o Allah: “go an iran pkhaaloy so ngaran o Allah, sii ko manga alongan a khikappnto makapantag ko iniriskhi Niyan kiran a manga binatang a manga ayam.” [Al-Hajj 22:28]. Pitharo i Ibn Abbas a giyanan so sapolo gawii ko Dhul Hijjah. {Ibn Katheer}

5. Piyanothol o Ibn Omar (RadiAllahu ‘Anhu) a pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Dapena manga gawii a mala ko Allah ago pekhabhabayaan Iyan so amal-on a ba lagido sapolo gawii ko Dhul Hijjah, na pakandakela niyoron so Tahlil (Laa Ilaaha illaAllah) goso Takbir (Allaho Akbar) goso Tahmid iyo (Alhamdulillah)”. {At-Tabarani}

6. Pitharo i Ibn Hajar siiko kitab a Al-Fath: “Aya khapakaya sabap a kapaka-lelebi angkai a manga gawii na kagia a mabobonayonon so manga unayano simba ibarato Sambayang, Puasa, Sadakah, agoso Hajj a daa baon katitimoan a peda gawii a salakaw ron”.

7. Mapapadalem sa sapolo gawii so Yawm ‘Arafah (Gawii o ‘Arafah) a kiyapiliya o Allah ko Islam a agama (okit ko kapagintaw) na so kappoasai ko Yawm ‘Arafah na ipephakada o dosa ko soled a dowa ragon. Pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Arapaken ko Allah sa pakada-an Iyan so dosa ko ko ragona khaona-an iyan goso ragona khaiposan iyan”. {Sahih Muslim}. Inontabo so nomanaik a mo-oqof sa ‘Arafah ka diron mapiya oba niyan puasai ka danggolawlaa o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) siiko kia-oqof iyan.

8. Mapapadalem sa sapolo gawii so Yawm al-Nahr (Gawii o kapakaragiraya ko rogo o manga korban). Giya-i so gawii a piyakalebi pen a di so Yawm ‘Arafah. Pitharo i Ibn Qayim (Rahimahollah): “Aya mapiya a gawii ko Allah na so Yaumon Nahr a giyotowi Hajjol Akbar”. Pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Mataana aya mala a gawii ko Allah na so Yawm an-Nahr, oriyanoto na so gawii a katatareg (o manga Hajji) sa Mina”. {Abu Dawud}  Pitharo pemano sabaad a aya makalelebi na so Yawm ‘Arafah (gawii a oqof sa Arafah) ka kagia so kapuasai ron na mapakada iyan so dosa ko dowa ragon, go giyotopen so gawii a madakel so pepaka-maradikaanon o Allah phoon ko Naraka, ago giyotopen so gawii a pepakarani so Allah ko manga oripen Iyan na ipephangangarig Iyan siran ko manga Malaikat Iyan.

So Manga Pipiya Amal Ko Sapolo Gawii Ko Dhul Hijjah:

1. Sambayang - Aya taralbi na so kapephangabalaga o taw ko sambayang a paralo sa masjid agoso kapakandakela niyan ko manga sunnat ka ped anan ko manga amal a mapiya a ipekhabhabaya o Allah ko oripen Iyan. Pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Pakandakelangka so kapsujud ka ko Allah (ma-ana so kasambayang) ka mataana daa bangka kapsujud sa sujud ko Allah a ba Niyan di peporoon so pangkatan ka go pepakada-angka niyanon sa dosa”. {Sahih Muslim}

2. Kapuasa – Miyatharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Dapena oripen (o Allah) a puasa sa salongan sa lalan ko Allah inonta a ipakawatan o Allah sa gawi-iyoto so bontal iyan ko Naraka sa pitopolo ragon (a ipelalakaw rona kawatan iyan).” {Muttafaq alaihi}.

Pitharo o Allah sa Hadith Qudsi: “Pitharo o Allah: Langon a mapiya amal ombawataan o Adam na sii rekaniyan inonta so kapuasa ka sii Raken na Saken imbegay ron sa balas” {Bukhari 1805}. Miyapanotol o sabaad ko manga darodopa o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) a gii niyan kon puasaan so ika-9 ko Dhul Hijjah agoso ‘Ashurah agoso tlo-gawii ko omani olanolan. {An-Nisaa’i, 4/205;Saheeh Abi Dawud, 2/462}. Ago pitharo o Imam Nawawi a so kapusai ko sapolo gawii na tantodena Mustahabb.

 
3. Takbeer – Sunnah ko katakbir (Allaahu Akbar) go katahlil (Laa ilaha ill-Allaah) go katahmeed (AlhamduLillaah) go katasbeeh (Subhaan Allaah) sii ko paganay a sapolo a gawii o Dhul Hijjah.

So Ibn Omar ago so Abu-Hurairah (RadiAllaho ‘Anhum) na peliyo siran ko padian sii sangkai a sapolo-gawii na pethakbeer siranon na pepakatakbir kiran so manga taw mambo. Miyapanotol pen a so ‘Umar (RadiAllaho ‘Anhu) na pethakbir ko darpa iyan sa Mina, na manego manga taw sa masjid na tomakbir siran na tomakbir mambo so manga taw sa padian na domagedeb den a Mina ko manga takbir iran. {Bukhari} Agopen ko oriyano kapakasambayang iyan go siiko kaiiga iyan goso manga peda kaogit-ogit iyan.

Ped ko manga takbeer: “Allahu Akbar, Allahu Akbar, Allahu Akbar kabeera” odi na “Allahu Akbar, Allahu Akbar, Laa ilaaha illa-Allahu, Allahu Akbar, Allahu Akbar, wa Lillahil hamd” odi na “Allahu Akbar, Allahu Akbar, Allahu Akbar, Laa ilaaha illa-Allahu; Allahu Akbar, Allahu Akbar wa lillahil hamd”.

"Ka an iyan kamasai so phamakaompiya kiran, go an iran pkhaaloy so ngaran o Allah, sii ko manga alongan a khikappnto makapantag ko iniriskhi Niyan kiran a manga binatang a manga ayam: Na kang kano ron go pakakana niyo (ron) so karrgnan a pkhamrmran." [Al-Hajj 22:28]

4. KapagHajj ago ‘Umrah - kabantaka sa Makkah, sa pantag sa kathonaya ko simba a kathawaf ago kaza’i ago so ka wuquf sa Arafah, go so katonaya ko langoan a simba ko Hajj odi na ‘Umrah, sa pangilay sa kasosoat o Allah. 

"Go tarotopa niyo so Hajj ago so Umrah a soasoat ko Allah"

(Al-Baqarah:196)

5. Katawba- Aya patot ko Muslim na gii mangni ko Allah sa kadairon sa dosa (katawbat) sa tolos ikhlas igira a somiyagadon so manga pipiya gawii a lagidai na taros a ibagak iyan den so manga rarata. Ka so manga dosa o oripen i pepakaalang sa diniyan kakhaparoliya ko manga kalbihan a imbegay ron o Allah.

“Na so pman so taw a mithawbat, go miyaratiyaya, go minggalbk sa mapiya, na matatangkd a khabaloy a pd ko miyamakadaag.” (Al-Qasas 28:67)

6. So kasombali sa pangayamen - So kapakagiraya ko rogo o manga korban a tiyangked o sabaad ko manga Ulama a aya pinakamapiya a gawii ko tenday o saragon.

“Na sadn sa nggolawla sa timbang bo o kolpong a mapiya, na khaylay niyan oto; Go sadn sa nggolawla sa timbang bo o ssrm a marata, na khaylay niyan oto!”

[Al-Zalzalah 99:7-8]