So Gawi-i a Jumu’ah
So gawi-i a Jumu’ah na giya-i so miyakalala a gawi-i ko Allah. Adun a a surah sa Quran a iningaran sangkaya a gawi-i a giyto so Surah Al-Jumu’ah, a dadun a lawan iyan a gawi-i. Giyaya so da lawan iyan a kapsubang o gawi-i. Sa gawi-i aya na inadun so Adam (‘Alayhis Salam), miyakasolud sekaniyan sa Sorga, ago gawi-i o kiyapakaliyo niyan ko Sorga, gawi-i a kiyawafat iyan ago gawi-i a khaadun so bangkit a dunya.
Giyangka-i a gawi-i a biyaloy o Allah gawi-i o kalilimod a piyakawajib Iyan ko manga mama so sambayang a Salatul Jumu’ah a aden a dowa a khutba. Ped ko manga galebek igira alongan a Jumu’ah a mapiya a penggalebeken o miyamaratiyaya na:
1.Sambayang a Salatul Fajr si-i ko gawi-i a Jumu’ah
عن ابن عمر قال : قال الرسول صلى الله عليه وسلم : ( أفضل الصلوات عند الله صلاة الصبح يوم الجمعة في جماعة ) . رواه البيهقي في "شعب الإيمان" . وصححه الألباني في صحيح الجامع
So sambayang a Fajr a ped ko jama’ah sii ko gawi-i a Jumu’ah na giya-i so dadun a lawan iyan a mapiya sambayang ko soled a pito gawi-i. Pitharo o Ibn ‘Umar (Radiallahu ‘Anhu): So Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na pitharo iyan “So da lawan iyan a mapiya a sambayang na Salatul Fajr igira Jumu’ah” [Al-Albani 1119]
عن أبي هريرة رضي الله عنه أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَقْرَأُ فِي الصُّبْحِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ بِـ ( الم تَنْزِيلُ ) فِي الرَّكْعَةِ الأُولَى وَفِي الثَّانِيَةِ ( هَلْ أَتَى عَلَى الإِنْسَانِ حِينٌ مِنْ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئًا مَذْكُورًا ) .
Ped ko manga Sunnah o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) igira Salatul Fajr na so kabatiya-a ko Surah As-Sajdah ko paganay a raka’ah ago Surah Al-Insan ko ikadowa rak’ah. Miyakathitayan ko Abu Hurairah (Radiallahu ‘Anhu) a tig iyan a so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na ipezakeb iyan (s.a.w.) sa Salatul Fajr ko gawi-i a Jumu’ah so Alif-Laam-Meem Tanzeel (Surah As-Sajdah) sii ko paganay a rak’ah ago Hal ata ‘alal-insaan heenun min al-dahr lam yakun shay’an madhkooran (Surah Al-Insan) sii ko ikadowa rak’ah. [Bukhari 851; Muslim 880]
قال الحافظ ابن حجر :
قِيلَ : إِنَّ الْحِكْمَة فِي هَاتَيْنِ السُّورَتَيْنِ الإِشَارَة إِلَى مَا فِيهِمَا مِنْ ذِكْر خَلْق آدَم وَأَحْوَال يَوْم الْقِيَامَة , لأَنَّ ذَلِكَ كَانَ وَسَيَقَعُ يَوْم الْجُمُعَة اهـ .
So Al-Haafiz Ibn Hajar na pitharo iyan: So kapembatiya-a ko Surah As-Sajdah ago Surah Al-Insan na sabap ko kiyaadena ko Adam (‘Alayhis Salam) ago kakhawma o bangkit a dunya a zagad ko alongan a Jumu’ah
2.Kapreparado-ay ko Salatul Jumu’ah
So kapephaigo, kakhakamotan (dii khapakay so kakhakamotan ko manga bae batabolabaw ron o mabaw o kenaba niyan mahram), kanditar a manga pipiya, kawsar sa siwak, kapotola ko bok sa irek, kapanganokowi so kemer, katagowi sa lana sa bok. Oba magaga omani isa a makasong sa Masjid komabalaga kagiya so kapangabalaga na malay balas a khakowa-on o manosiya. Thanodan a di khapakay so kandagang odi na kanggagalebekan o maneg o miyamaratiyaya so kapananalo ko sambayang datar o bang (adhan)
عن أبي هُرَيْرَةَ قال : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ( إِذَا كَانَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ كَانَ عَلَى كُلِّ بَابٍ مِنْ أَبْوَابِ الْمَسْجِدِ مَلائِكَةٌ يَكْتُبُونَ الأَوَّلَ فَالأَوَّلَ فَإِذَا جَلَسَ الإِمَامُ طَوَوْا الصُّحُفَ وَجَاءُوا يَسْتَمِعُونَ الذِّكْرَ وَمَثَلُ الْمُهَجِّرِ كَمَثَلِ الَّذِي يُهْدِي الْبَدَنَةَ ثُمَّ كَالَّذِي يُهْدِي بَقَرَةً ثُمَّ كَالَّذِي يُهْدِي الْكَبْشَ ثُمَّ كَالَّذِي يُهْدِي الدَّجَاجَةَ ثُمَّ كَالَّذِي يُهْدِي الْبَيْضَةَ ) رواه البخاري (الجمعة)
Miyakathitayan ko Abu Hurairah (Radiallahu ‘Anhu) a tig iyan: Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na pitharo iyan “Igira miyamwa so Jumu’ah, so paytaw o Masjid na aden a Malaikat a ipzorat iran so siran oto a miyawna sa Masjid. Na aya den i kapakaontod o Imaam na pelekeban iran so libro iran na phamamakineg siran sa wasyat. So siran oto a miyawna na datar oba siran somiyombali sa onta, na siran oto a tomiyalondog na datar oba somiyombali sa sapi, so tomiyondog peman na datar o ba somiyombali sa kambing, na so peman so tomiyondog na datar oba somiyombali sa manok, na so peman so tomiyondog na orak a manok” [Bukhari, Al-Jumu’ah 1416]
3. Sunnah so kalalakaw a ipzong sa Masjid
Saden sa kadakel o inilalakaw o manosiya a pezong sa Masjid na madakel a hasanah so phakawmaon ago khada so dosa niyan.
4. Pamakineg piya-piya sa khutbah
Igira di mangutba so kathib na di khapakay so katharo, kakapet sa ator, kandingi-dingil, kapangeri-keri, so kasembaga sa salam o ped ka, kapakatarega ko salakaw a di tharo, ago so manga ped a iphakabinasa o kapamamakinegan sa khutba.
Di pun khapakay o bang ka pakaawa so miyaona ko oontodan niyan oriyan niyan pagontod kaon. Di patot a bangka pakambelaga so dowa ka taw a magobay. Igira zong sa Masjid na di ka phephakaori. Ogaid na miyaori ka a miyaraot ka so paganay ko khutba na sambayang sa dowa ka rak’ah a sunnah a Tahiyyatol Masjid.
5. Pakandakelen so salawat ko Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam)
Inisogo ini o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam). Igira pkhaaloy o khatib (di-mangutbah) so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na salawating ka so Nabi ogaid na di phakatanogen an-di maneg o ped.
6. Pakandakelen so Dua’aa ko Allah
Sa gawi-i a Jumu’ah na aden a oras a tharimaan o Allah so dua ka.
Miyakathitayan ko Abu Hurairah (Radiallahu ‘Anhu) a pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Sa alongan a Jumu’ah, aden a oras a so oripen o Allah na itendeg iyan so sambayang oriyan niyan na mangni ko Allah, daden oba aden a phangnin o oripen o Allah inonta ibegay ron o Allah" [Bukhari]
7. Kabatiya-a ko Surat Al-Kahf
Ped ko manga balas na so kabatiyaa ko Surah Al-Kahf sa gawi-i a jumu’ah a aya mbegay sa sindaw ko pageletan a dowa a Jumu’ah.
8. Sambayang a Salatul Jumu’ah
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِي لِلصَّلَاةِ مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
“Hay miyamaratiyaya, igira a inipananawag so sambayang ko alongan a Jomaat, na nggagaang kano somong ko tadm ko Allah, go awai niyo so kaphapasai: Giyoto man i mapiya rkano o skano na katawi niyo!” [al-Jumu’ah 62:9]
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : ( الصَّلاةُ الْخَمْسُ، وَالْجُمْعَةُ إِلَى الْجُمْعَةِ ، كَفَّارَةٌ لِمَا بَيْنَهُنَّ مَا لَمْ تُغْشَ الْكَبَائِرُ ) .
Miyakathitayan ko Abu Hurairah (Radiallahu ‘Anhu) a pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “So lima a sambayang ago pageletan a dowa Jumu’ah na pkhaponas iyan so dosa o manosiya, asar ka di sekaniyan penggalbek sa mala a dosa” [Muslim 233]
9. Mbabanogen so mga limo o Allah mapasad so Salatul Jumu’ah
فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيراً لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
“Na igira a miyapasad so sambayang, na pharaparak kano ko lopa, go niyo mbabanoga so kakayaan o Allah, go tatadmi niyo so Allah sa madakl, ka ang kano makaslang sa maliwanag.” [al-Jumu’ah 62:10]
Ped ko kambabanoga ko limo o Allah na so kapaganad so ilmo, kapamisita sa manga pagari odi na ginawaying ka sa Islam, kapamisita sa aden a sakit iyan, kapanolon so agama (da’wah), katademi ko Allah, kawgopi ko ped ka Muslim.
10. Makruh (di mapiya) so kapoasa sa gawi-i bo a Jumu’ah
Ko sabaad a manga ulama a pitharo iran a haram sa kapamoasa sa gawi-i a Jumu’ah. O aden a mapipikir o sakataw a pamoasa na si-i niyan pamoasay ko alongan a onaan niyan (Khamis) odi na kaposan niyan (Sapto).
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ : ( لَا يَصُومَنَّ أَحَدُكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ إِلَّا يَوْمًا قَبْلَهُ أَوْ بَعْدَهُ ) .
Miyaaloy sa Al-Bukhari (1985) ago Muslim (1144) a miyakathitayan ko Abu Hurairah (Radiallahu ‘Anhu) a tig iyan: “Miyaneg aken so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) a pitharo iyan Di kano phamoasa ko gawi-i a Jumu’ah inonta bo pamoasa ko gawi-i a onaan niyan (Khamis) ago ko oriyan iyan (Sapto).”
11. Makruh so ka-tahajjud sii bo ko kagagawi-i o Jumu’ah
Di mapiya o pembaloyin o manosiya a da lawan niyan a gawi-i so Jumu’ah so kapanahajjud ago kapamoasa.
مسلم في صحيحه عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : ( لا تَخْتَصُّوا لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ بِقِيَامٍ مِنْ بَيْنِ اللَّيَالِي وَلَا تَخُصُّوا يَوْمَ الْجُمُعَةِ بِصِيَامٍ مِنْ بَيْنِ الْأَيَّامِ إِلا أَنْ يَكُونَ فِي صَوْمٍ يَصُومُهُ أَحَدُكُمْ ) ( الصيام/)
Pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Di niyo baloyin a da lawan iyan a kagagawi-i rekano so kagagawii o Jumu’ah sa ka-tahajjud ago di kano phamoasa a baloyin niyo a da lawan iyan so kapamoasa ko alongan a Jumu’ah.” [Muslim]
Thanodan: so kagagawi-i o Jumu’ah na pagpoon aya den i kasedep o alongan sa khamis. Sa Islam na aya kapakasoled o gawi-i na aya den I kasedep o alonga, kenaba so lo-ok a kagagawi-i (12am)
13. Mapiya balita so manga miyawafat sa gawi-i a Jumu’ah
عن عبد الله بن عمرو رضي الله عنهما قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ( مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَمُوتُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ أَوْ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ إِلا وَقَاهُ اللَّهُ فِتْنَةَ الْقَبْرِ )
Pitharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Da Muslim a miyawafat sa gawi-i a Jumu’ah odi na sa kagagawi-i inonta pakalidasen o Allah sa fitnah o kobor”
Kiyapoonan:
No comments:
Post a Comment