Manga Karibatan ko Sambayang

Karibatan ko Sambayang

WUDHU (ABDAS)

• Odi makomplito sa maitobo a diron mabasa go di makathondo-thondog ko kiya atorawon o Nabi Muhammad (saws) na daa bali o kapsambayang.
• Aya lalayon a di khaypat o gii magabdas na sii ko kaposan o siko, sii ko paglt-ltan o kmr a A-i na go sii ko oriyan o boko a panintilan.
• So datar o cutex, pintal, gel na khapakay a di nyan mabasa so dapat a khabasa o abda
• Sobra o di na korang sa tlo so kapangonab (liyo ron so sa ULO ago TANGILA a MAKAISA bo).
• Sobra so kawnab ko lima a aden aphakawma sa waga o di korang a aden di pakhawma sa siko
• Sobra so kagamit sa ig. So Nabi Muhammad (saws) na kagamit iyan sa ig na isa ka tabo o di na 500ml.
• Kkna ba giyabo a kambasa-awon ka piakatana sii sa Qur'an (5:6) a pagonabn so boring odi na khadath a maito a mini dkt ko Paras, Lima go A-i. SII BO KO BOK I MIYAPARO A SAPON BADN A IG. 
• Adn a bayranden aatagn ko giripo odi na phagododi sa ig na da makowa so mapipikir saya na di aya khapakay
• So a-i na asar ka miatag sa gripo a diden phagonaban so mga kmr na di aya khapakay
• Kenaba haram so katharo ogaid na o khagaga i diptharo na diptharo
• Makapasad so abdas na madakel a tindug na imbayaw so lima o di na so isa kmr. Khapakay na ayaden i kapakapasad na pzong den ko sambayang na sii ko kalalakaw na tharon so dua a diden patot so kabayaw sa lima)
• So kagaksa ko darodopa, kakapti o mama ko babai a da sapeng (kombong) iyan, kakan sa karne na phakabatal kon sa abdas. GIYAYA SO DA MGA EBIDENSYA NYAN

Mga DUA

► bago so abdas: "Bismillahir Rahmaanir Rahiim"
►Mapasad so abdas:
"Ashaduan La ilaha illallah wahdahu la sharikala wa ashaduanna Muhammadan 'abduhu wa rasuluh"

"SubhanAllah Allahumma wabihamdihi, ashaaduan la ilaha illa anta astagfiruka wa atubo ilayhi" --gyaya i kandado ko abdas

"Allahumma ja'alnee minat tawwabin, ja'alnee minal mutatahirin, wa ja'alnee min ibadikas saalihin"  

KANDITAR

• Taralbi go patot na isibay so giinditarn ko kasambayang ka miya tangkd a libri ko manga najis a phananggilaan.
• So Rogo, Gowa (a manga ala), Titi, Ta-i na midakt ko sosolotn a nditarn a di kapipi-an  na mapakay a di tharima-an so sambayang.
• Di mapiya so nditarn a ipphaka-torog lalayon na ayang ka di sambayang
• Di tharimaan so sambayang a ana mini tarsik ko ndatrn a maitbo a Titi
• Sa mga ba-i: aya patot na matas so nditarn ago aya bo a khailay na so paras ago so lima. So palad na pud ko awrah na patot a kasapngan pun aya
• So mga mama: Kanditar sa mga bababa. Lalayon pkhailay ko mga mama a gi inditar sa mababa na rokomon ago sujud na babo pnggamita sa likod so nditarn an di maylay so likod. So likod na pud ko awrah na patot so kasapngi ron
• So nditarn a kiyatotan na di kon khapakay osarn sa sambayang: So tot na matag badn oto ndo a kna oba ig o di na matgas a pkidikt ko nditarn. KHAPAKAY a osarn so nditarn a kiyapagtotan. 

NIYYAT

• So katharoa sa niyyat sa matanog. Tanodan tano a so Niyyat na sii sa poso. Khapakay dn a aya bo a phniyatn  (Ibarat) na: "PSAMBAYANG AKO SA PARALO A FAJR A DOWA RAKAAT A ONOT KO ALLAH", ODI NA SUNNAH A ONOT KO ALLAH.
• Katawan bo Allah antonai psambayangan akn: Taralbi a balsn o psambayang antonai psambayangan niyan. So limo na sii mipapantag ko antonai niyyat

KAZAAP

• Mala a kaki-ang:
• So katindg na mathitho na  di khapakay so tanto a mala a  kaki-ang  ka anday ka ontod na pkhabaloy so saap a pphakaloag na giyoto i isa a kapphakasngit o shaytan.Aya taks o katindg na sadn sa kablang o lawas na diron sobra
• Di makassko so waga ko obay nyan:
• So gii kapaka khakalayama o lawas na isayni ko pkhapoonan o tagonanay a tawfiq o Allah ko gii kanggiginawa-i
• So pakassko o waga ko obayniyan na ondas o bagr ko kaysa-isa
• Da makomplito so saap: Sadn sa komplito niyan so kallbatan ko saap na bgan sa balas a mapiya o Allah, na sadn sa di niyan tarotopn so kallbatan ko saap na ikagowad skaniyan o Allah [Miyapanothol i Ibn Mas’ud a makakapophoon sa kataro o Nabi Muhammad (saws)

KABATIYA-A KO SURAH AL-FATIHA

• So kabalsa ko Alhamdullahi rabbil ‘aalameen: Oba pakalipati so BISMILLAHIR RAHMANIR RAHIM ka giyanan so paganay a Ayat ko pito a ayatan iyan 
• Madakul a di nyan di pakandidiritsoay so ayat: Taralbi so kapndkha ko oman i ayatan iyan go  mananay,  sabap sa miyaaloy sa Hadith a pzmbagn o Allah so oman i mabatiya ko ayatan iyan.

• Phoon ko paganay taman sa Ika Pat na aya ipzmbag on o Allah na "Gii ako mbantobantogn o oripn ko".
• Ika Lima na tharoon Iyan a giyanan i lt ami ago so oripn Ko.
• Ika Nm go Ika Pito: smbagn Iyan a so piyangni o oripn Ko a matoro ko lalan a mathitho na ibgay Akn on
• Ka-koropa phiyapiya (tajwīd iyan) na aya sangat a paliyogat so kapaganadawon ka isa ini a Rokon o kasambayang, ogaid na asar a piyanamaran maganad na odi khasowa so koropan na so Allah i matao ron. Ompman o da paganada a kiyatokawan a wajib so kabalsawon na miyataksil so Taw na korang a balas o sambayang iyan. So Allah i Lbi a Matao. 

KAKP

•     So lima na sii tatagoa sa tiyan:  Aya taralbi na sii iphantag ko pagltan o Tiyan go giya Rarb, maana sii ko pantag a Poso. Di khapakay oba babaan ko posd odi na oba poro-on ko kababaan o baka
•    Di khapakay a kaptan so mbala a siko odi na waga. So katayothona ko lima na mayto a mi khpiton, ka datar o aya kapkha-ilayawon na di mattkhs so gii kazambayang. 

RUKU’

• Asar ka miyaruku’ na khapakay dun:
• Di khapakay o ba ilat bo odi na asar bo so ka phroko sa lb, isawon na baka makatolong sa tanto a mala.
• Aya taralbi na thimbang phiyapiya so likod, a o ododi sa ig na khawdod ko mbala-bala-on. Ogaid na oba di khagaga ka adn a sangkot na sadn sa kakha gaga-awon

SUJUD

• Aya bo pakatatanaan na so bnng na ibabayaw so ngirong, pakatatanaan na so tindoro iyan, mbalaa a barokan iyan a rakhs o siko.
• Aya Sojud na so kapakatana phiyapiya o pito a tolan (anggawta).
• Paganay go Ikadowa na so bnng ago so poro o ngiron
• Ika Tlo go Ikapat na so mbalaa palada lima






• Ikalima go Ikanm go Ikapito so kapakatan phiyapiya o dowa a Lb goso mbalaa poro o a-i (Ski).

SOMOSODOD APIYA MIYAKATAKBIR SO IMAM

• Apiya mitakbir so Imam na itataros iyan den so kasosodod iyan na di-i khapakay o phanobra so kaphaphakaori o di na kaphapaka-ona.
•  Aya taralbi na na ka-onotan so Imam ayaden i kaphaka Takbir iyan. 
• Di peman khapakay o pagonaan so Imam

KHUSHOU’

• Importante KON na asar ka makazambayang na khapakay dn
• Khushou’ na Maana mailay so giizambayang a tanto a mangangalimbabaan go mbibilangataw. Tanodan ka aya pangaadapn na so Miyangadn. Na odi khagaga o pamikiran sa kindadarpain rkaniyan a Allah na tangkdn ko ginawa a sigorado a phagilayin ka Niyan (Giya-i so pitharo a IHSAN).
• So kakha-oka-og sa madakl na phakabatal ko sambayang. Ibarat o giikathanotanora ko bangkala, kailaya ko oras, kapangamoga go kapangalongat na phagilayin pn, kasinga, kapanirisiri o mata ko mbalabala, so kizib-zibgn ko lima, kapangongokot sa mathorog, na palaya aya minisopak ko pitharo a Khushoū, na miyapd ko batal, amay ko malalayon so giiron kanggolawlaa o giizambayang.
• So khokotn a di khatigr na thodkn na pakasagat non so tindoro na khapakay a maka tlo ron mi kasoy.

TOMANINA

      – Giyaya so kapakalombata ko giikaprokoroko

• Di khapakay so datar o giimanokatoka a manok. Inoto sunnah so kapmbatiyaa ko manga Tasbīh sa minos so makatlo ka aya tarotop a roko, sujūd na so kapakadkha phiyapiya o anggawta.

TAHAYYAT A PAGANAY AGO IKADOWA

• Paliyogat a milangag go makorop phiyapiya.
• Aya Tahayyat a paganay sii ko mga sambayang a Dhuhr, Asr, Maghrib ago na Isha na phasadun taman sa kazalawat a khapasad sa INNAKA HAMEEDUN MAJID
• Aya Tahayyat a ikadowa na khasoyin so Tahayyat a paganay na izompaton so kazalawati ko Nabi tano a Nabi Muhammad (saws) sa tarotop sa taman ko INNAKA HAMEEDUN  MAJID

KAONTOD

•  Sadn sa kapaparo ngka na khapakay, aya bo a da pakaya na so ka phalowa.
• Aya mapiya a kaontod na oontodan so diwang a A-i, na pakatitindgn sarta a llpiin so manga kmr o ski.
• Sii ko Tahayyat a ikadowa na ililip so diwang a A-i (ski) ko kawanan a ski na pakatindgn go llpiin so manga kmer a ski.
• Aya hikmah saya na palaya phakasangkopn so manga anggawta tano a palaya paka-a-adapn sa Qiblat

KAPAKATANOGA KO BATIYA IGIRA MA’UMUM

• Inisapar so kapakatanoga ko batiya ka sabap sa pkhasarani odi na pkharibat iyan so kapphamatiya o maka-o-obay ron

KAPANGILAYLAY SA PORO

• So kalangkao sa poro ko oras a gii kazambayang na pananggilaan ka ikhabinasa o mata.
• Aya bo a tiyabiya saya o manga Ulama na igira a giita zambayang sa sold a Haram ka Sunnah so kaphlangkawa sa Ka'bah.
• Aya taralbi na aya phagilayin na so darpa a psojudan ko musala

KAPASBOK

• Aya kalilid a karibatan na igira a aya kiyaomaan a romoroko so Imam sa lb na sabap ko gii kanggagaan ka an makomplito so isa ka rakaat na pphanaros so phasbok romoko a da niyan daan matharo so paganay a Takbir.
• Ptharoon daan so paganay a Takbir a giyoto so kiprngann on ko Niyyat sa kapzambayang ka na matharo oka pman so Allahu Akbar amay ko proko ka sa lb.
• Tanodan ka so katharoa ko ALLAHU AKBAR ko oman i kaokhaog o sambayang go so katharoa ko SAMIALLAHU LIMAN HAMIDAH odi na RABBANAA WALAKAL HAMD (Igira ma’mum ka) na pd ko rokon o sambayang a o malpas na di khitarima so sambayang.
• Sii ko kasalam o Imam na kadaklan ko miyasbok a sii dn thindg ko paganay a kaptharoa o Imam ko paganay a salam. Aya ontol na mapasad o Imam so salam a ika dowa na go bo tindg so miyasbok
• Aya pd a karibatan na kadaklan a pphasbok na daan a giimnayaw ko kapakatindg o kiyaomaan iyan a Jamaah. Aya taralbi na makaphniyat ka dn na khatalokonan ka siran dn ko kapapantagan kiran ko giiran kazambayang

KAPHIPIDNG

• Di khapakay so kaphipidng o da  a sabap.
•  Piyanothol i Ibn Al-Qayyim a da kon aya ko pandoan o Nabi Muhammad (saws), na miniitong sa MAKRUH, ka olawla kon aya o manga Yahudi igira pzimba siran.
• Miyagayonayon so pamikiran a so kaphipidng na roo pkhapikir so langon taman ka bapiya so miyathay a kiyalipatan na pkhatadman, na saya pn phaka sold so shaytan, na pkhapokas so pamikiran ko kaadapa ko Rabbul Alameen.
• Piyakay asar ka aya kapipikira o giizambayang na aya niyan kipnggolalann ko pitharo a KHUSHOU’. Isa on na amay ko phakabimban rkaniyan so pithibarang a makao-obay ron na giyoto i kiyapakay o kaphipidng.
•  Ompman o ba daa phakabimban non ko kasasangoran iyan na taralbi so kabbkara ko mata, na aya mapiya na aya ngka phagilaya so psojudan ka igira tomitindg ka.
• Amay ka romoroko ka na ayangka phagilaya so manga kmr o ski ngka, odi na sa kabaya aka a phontari an ka ko matangka.

KASUNNAT

• Kadaklan a bapia kiyamatan na itataros iran dn so kititindgn ko sambayang a Sunnah. DII KHAPAKAY AYA
• Adn pn a manga tao a bapiya kiyaphoonan dn so Sambayang a Jamaah na daan a gii zambayang sa Sunnah. DI KHAPAKAY AYA.
• Aya taralbi na bapiya-i kibobolog o sambayang a Sunnah na pabilaa a Kamatan na aya mala-a Sunnah na bapiya anda kapapantagi so taw ko gii niyan ka Zunnaht na maka pzalam dn

KABATIYAA KO QUR’AN SA MATANOG O MA'UMUM KO GII KAZAMBAYANG

• Miyaka isaa alongan a gii zambayang so Nabi Muhammad (saws) na adn a pmbatiya sa Quran sa matanog ko oriyan iyan na kagiya makapasad na iniiza iyan anta angkoto a pmbatiya sa matanog na thig o mama a sakn ya Rasulullah, na pitharoo Nabi Muhammad (saws)  a obangka nan phaparomani igira adn a imam ka, ka so batiya o imam a matanog na aya batiya o ma’umum

DI KAPAGANADA PHIYAPIYA KO KAZAMBAYANG

• Kadaklan a asar a giimaka zambayang na di niyan phaganadn so kinggolalann iyan on phiyapiya.
• Sobra so pito polo a ayatan sa Quran a kiyaaloyawon sa “AQEEMU AS SALAAH” maana tindgniyo so sambayang sa PHIYAPIYAI NIYO. Di khapakay so kapagasar bo.
• Inisogo o Nabi (saws) so kapaganad phoon ko saloyota angkan ko kapatay. Na o da ngka paganada phiyapiya so okitokit o Sambayang na o dingka matarotop na aya KHASNDITAN KA NA GIYA GINAWA NGKA amay ko di tarimaan, ka angka dn miyang a paliyogat rka so kaknalangkawon phiyapiya na dangka nggolalann ka inindaraynon ka ko tnday o omor ka

KANGGAGA-AN MAKASAMBAYANG

• So kasong sa sambayang na kenaba kanggaga-an sa apiya ka pen miyaori
•  So kanggaga-an na Makruh ago pkhalebat iyan so balas o sambayang ka khapakay a di reka makaiman so obaying ka sa mala a kaginawa ko kiyasoled na khapakay a ikabinasa o ped sa mala a kapengginawang ka sabap ko maga-an a kiyalalakaw ngka
•  Aya sunnah na malanat so kalalakaw, o maori ko sambayang na khapakay a itaros an makompleto so raka’ah
• Madakel den a di inggaga-an somong ko sa Masjid na di pen di malalagoy apiya katawan iran a di iran khawma so Imam ko karoruku’ iyan

KAPAKANGGAGALPO-A KO MANGA TINDORO

• Di dn khapakay ko kazambayang. 
• Piyanothol i Ibn Abi Shaybah (ra) a giikami zambayang a maooriyan ako o Ibn Abbas na piyakanggagalpo akn a lima ko na oriyan o kiyapakapasad ami na pitharo rakn o Ibn Abbas a TIMBANG A KIYADA I RKA SA LOKS O PZOWAANGKA NAN IGIRA GIIKA ZAMBAYANG

KAPAKAZOZOLAMPIDAA KO MANGA KMR A LIMA

• Di khapakay ka piyakagowagowad a olawla. Piyanothol o Ka’b bin Ujrah a miyang iyan so thig-o Nabi (saws) “a anday     kapakapasad o isa rkano magabdas na anday kazong iyo sa Masjid ka pzambayang kano na pananggilai niyo o ba niyo mapakazokoba so mbala a manga kmr iyo ka samanaya  na madadalm kano dn ko Sambayang.”

KAZAMBAYANG A AYA MAOONAAN NA MANGA BAI

• Sii sa Masjid na aya malai balas a saapan o manga BAI na sii ko ORIYAN
•  Khada so pitharo a khushou ko sambayang. So miyaona a Mufti a si Sheikh Abdul Aziz Bin Baz (Pakasorgaan o Allah) na tiyangkd iyan a daa balas o gii zambayang a mama a aya mao-onaaniyan na Bai.
• Aya bo a tiyabiya iyan non  na amay ka sa Haram sa Makkah, sabap ko kadakl o taw

KAMBOROK (KAKHAKAMOTAN) ODI NA KATHANOS O BAI IGIRA ZONG KO SAMBAYANG

• Aya taralbi ko Bai na aya kapzong iyan sa Masjid na so dn so kalalayaman a nditarnian a libri sa najis, na bagakn iyan so kathatanosan odi na kakhakamotan.
• Khapakay a giimbarajuma so manga Bai ogaid na sapar niyo kiran o ba siran phliyo a mbarmbarng siran sa manga mamot go thatanos siran phiyapiya ka timbang a miyaka zina siran o mabao o zagadaniran a manga mama.
• Sii ko manga Mama na mala-a Sunnah so giiran kakhakamotan igira pzambayang siran

KATARAPASA KO GIIZAMBAYANG

• Opama ka aya kabaya aka na di badn mada so balas o pizambayangan ka na pananggila ingka o bangka pkhatarapas so giizamabayang.
• Pitharo o Nabi (saws) a opama bo ka katawi o thatanggisa so dosa ko katarapasa niyan ko giizambayang na thomo on a ba dn nayaw sa maka pat polo, (da makatana angkoto a 40). 
• Ogaid na ibtad tano sa kiyasokodan a gawii (Lmbak o Oras ago so Olanolan) a mapipikir  roo o Nabi (saws) na taralbi a nomayaw so taw sa 40-gawii na gobo liyo amay ko ana khatarapasiyan a gii zambayang. 
•  Pananggilaan aya ka mala a dosa on na ikha-ilang badn o pizambayangan.
• Aya bo a iniliyo saya o manga Ulama na o sii ka matatago sangkaya a Dowa a Haram sabap sa tanto a madakl so giizambayang a gii makazonosono na daa phalagoyanon bapiya nomayaw ka sa pira gawii

KIPOROON KO LIMA KO KASOJUD SA MUSALA GO IGIRA THINDG PHOON KO  SOJUD

• Di khapakay so kiporoon ko dowa a lima sii ko onaan odi na oriyan o Sojud sa musala.
• Aya bo a kiyapakay niyan na igira paganay a pzambayang ka go sii ko onaan odi na oriyan o kaphroko sa lb

KAIPO-A SA PARAS MAKAPASAD SOMALAM

• Kenaba ini ped ko sambayang
• Kenaba taralbi a phagipoon so paras makapasad sambayang
•  Di mambo khapakay oba sodod pharoman

KA-SALAM

• Madakel a aya den a kasalam o Imam sa kawanan na somiyalam den mambo so moonot sa kawanan. Aya taralbi na na makasalam sa diwang so Imam na ayang ka den mambo ka-salam sa kawanan
• So kompleto-on niyan so raka’ah na mapnayaw niyan pasin a makasalam sa diwang so Imam na khapakay a tomindeg den a itaros so korang a raka’ah a da niyan kasambayangi

KATADAROS TOMINDG ANDAY KAPAKA ZALAM O IMAM

• Aya miyanga sosopak a manga ala a Sunnah sankaya olawla na paganay ron na so pitharo a:
•  Parakala " Kapanasbih"
• So kapamangni sa Limo a obadi pitharo o Allah a pd ko maana niyan a "Paka okitaniyo so pangni niyo ko kazambayang"
•  Bapiya so Nabi tano a so Muhammad (saw) na gii Manasbih go gii Ndowaa lalayon ko oman maka pasad zambayang
• Piyaka lipatan niyan so pitharo a Sunnah Mu'akkadah
• Aya kapiya o manga sambayang a Sunnah na owadn a kiyalpasan o taw a Paralo na mapakay a ayaon misambi odi na mibayad.

KATHARO IGIRA KHUTABA KO WAQTO A JUMUAH, GO DOWA A BOKA

• Tanodan ka sii ko Jumuah na giyotodn so Waqto a Dhohr a pat rakaat a giiron kazambayangi. Anday katharo o taw igira a pmbatiyaan sa Khutba isawon na manmbatmbang na MIYABATAL so sambayang iyan ka giyoto so sambi o dowa on rakaat.
•  Igira boka (Eid Fitr/Adha), daan a khanayaw so kapasad o Khutba, maana ribat so kaawa ko saapan a dipn mapasad so Khutba taman ko Dua’a niyan.

KAKAN SA BOMBAY, LASONA, PD PN A SOMPOT NA MADO

• Pananggilaan sa obaka maka kan so taw sa tanto a mala sankaya a miya-aloy ka khabaloy nian so sngaw goso spot o lawas a marata-i baw. Na o masarani go o mazodi o mipago-obay niyan (dosa oto), na mapakay a di mitarima so sambayang iyan. WALLAHU A’lam

SO KATGLA KO ISA A PHAGIMAM AMAY KO ADN A SOBRA ON SA KATA-O A MAKADADARPA

• Isa ini a karibatan ka sii ko kapili sa phagimamn na aya taralebi na aya dn a khaonotan go philiin a gii pagimamn na so katawan a mata-o ko pitharo a khoropan go so Tajwid. Aya ped a thanodan saya na aya taralbi a philiin na so katawan a maw-ona sa idad

KAPAG-IMA

• Aya dn a taralbi na so phagimam na mata-o,  maana katawan iyan so khoropan o manga  batang go so Tajwid, go katawan iyan langon so phamatiyaan na aya pn a taralbi rkaniyan na so kapakalolombata niyan ko manga batiya iyan sa mathangka (di tanto malombat na di pman tanto a magaan). Sabap sa pipikira niyan a so manga ma’umum iyan na ana malmk kiran ago adn a malombat kiran i kapamatiya na pmbgan iyan siran sa oras a phlakay siran ko pitharo a toma’nīnah.
• Tanodan ka pd ko tlo a di tharimaan so sambayang iyan na so Imam a katawan iyan a ipkhagowad o pagi-imaman iyan, isawon na di mata-o na ittgl iyan dn a kaphagimamawon

Reference:

1. "Kalilid a Karibatan ko gii Kazambayang go so  pd  a manga Ndaowa-niyan" posted here

2. "Common Mistakes in Salah" a initogalin sa basa mranao i Abu Ayyub Ameer