So Kibagakun ko Sambayang
So sambayang a kiyalipatan na maana so da-on kazambayangi ko pho-onan o waqto taman ko kapasad iyan. Giya-i na pud ko manga ala a dosa ogaid na o da mathibaba a kiyalipatan o din a tiyorog na da dosa on asar ka kazambayangan o manosiya oriyan o kiyatanodi niyanon gagaan.
Piyagonan o fuqaha’ a so kitagakun ko sambayang a pithibaba taman ko kiyapasad o waqto na di khapakay [Al-Mawsu’ah Al-Fiqhiyyah 10/8]
Kataya so miyanga-aloy o manga sabaad ko Ulama makapantag ko kiyabagakun ko Sambayang:
1.O so manosiya na tatarimaan a wajib so sambayang, na kunaba sekaniyan makaapud ko mala a kufr.
2. Miyatharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Aya pageletan o manosiya ago kapanakoto ago kufr na kitagaken ko sambayang” [Piyanothol i Imam Muslim, 82]
3. Miyatharo o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam): “Aya pageletan tano (Muslim) ago siran (Kufr) na so Sambayang; saden sa ibagak iyan so Sambayang na kaafir” [Piyanothol i Imam Muslim, 82]
So peman so kapakalipati ko Sambayang na dowa soson:
1.So kiya-ipos o waqto o sambayang.
2. So kapephakaiposa ko sambayang taman sa makalepas so waqto.
So kazambayangi ko magaan dun mapa-ipos so waqto na khapakay sabap ko miyaaloy sa hadith a piyanothol i Muslim (614) a makapopo-on ko Abu Musa Al-Ash’ari a aden a sakataw a somiyong ko Rasulullah (Sallallaho ‘Alayhi Wasallam) na iniza iyanon so oras o sambayang na so Rasulullah (Sallallaho ‘Alayhi Wasallam) na inisembag iyanon a “pho-on ko paganay a waqto taman ko kapasad iyan (maana khapakay ko pageletan a paganay taman sa oriyan o oras a waqto).”
Sii ko kazambayang ko jama’ah a datar o jumu’ah salah a wajib (ko manga mama) na phakalepasen sa sii misambayang sa walay na haraam sabap ko kawawajib iyan a ped so jama’ah.
Miyatharo i Shaykh Ibn ‘Uthaymin (Rahimahullah): Mas mapiya so sambayang ko oras o waqto. Aden a sakataw a a miniza ko Rasulullah (Sallallaho ‘Alayhi Wasallam) o antona-a so miyakapiya piya a amal a pkhababayaan o Allah, aya inisembag o Rasulullah (Sallallaho ‘Alayhi Wasallam) na “So Sambayang ko oras a waqto” [Bukhari 527, Muslim 85]. Da niyan (s.a.w.) tharo-a a “Sambayang o paganay a waqto”. Sakamaoto, aden a manga sambayang a Sunnah sii ko paganay ago Sunnah ko oriyan o fardh salah. Si-i puman ko manga ba-i, aden a miniza o antonay mapiya kapzambayangi ko waqto a ‘Isha, igira miyaneg iyan so Adhan (bang) antaka ka penayaw ko ikatelo a bagi o kagagawi-i? Pitharo o Rasulullah (Sallallaho ‘Alayhi Wasallam) a aya mapiya ko manga ba-i na psambayang sa ‘Isha sii ko ikatelo a bagi o kagagawi-I asar ka di niyan pakalepasun so waqto a romamig sa soboh. Datar mambo ko manga datu a sisi-i sa lalakawan, aya mapiya kiran na so kasambayangi ko ‘Isha ko oriyan o din a ikatelo a bagi o kagagawi-i.
Si-i puman ko manga ped a waqto na so kazambayangi ron na taralbi a kasambayangan ko oras iyan datar o Fajr, Dhuhr, ‘Asr ago Magrib ogaid na di puman kasambayangi ko oras a waqto na khapakay so kazambayangi ron a pephakaori datar o manga khaaloy tano:
1.O tanto a mayaw so darpa si-i ko waqto a Dhuhr na khapakay a sambayang sa taman sa makantenggaw so kayaw niyan asar ka di mawma so waqto a ‘Asr. Miyatharo o Rasulullah (Sallallaho ‘Alayhi Wasallam): “O tanto a mayaw, na nayaw na malo makatengaw bago sambayang ka so tanto a kayaw na pho-on ko sengaw o Naraka” [Bukhari 537; Muslim 615]
2. So Rasulullah (Sallallaho ‘Alayhi Wasallam) na si-i ko lalakawan n aped iyan si Bilaal (Radiallaho ‘Anho) a tomineneg a phananalo sa bang (Adhan) and pitharo o Rasulullah (Sallallaho ‘Alayhi Wasallam): “Nayawon tano a da-an pasin makatengaw”. Oriyan na tomineneg peman sa ikadowa so Bilaal (ra) na pitharo rekaniyan peman a “Nayawon tano a da-an pasin makatengaw” na tomineneg pharoman na taros a piyapagbang sekaniyan dun o Rasulullah (Sallallaho ‘Alayhi Wasallam) [Bukhari 629, Muslim 616]
3. O puman o so datu na sii sa liyo a inged na makaniniyat sekaniyan a phakawma ko wajib a sambayang a ped so jama’ah ogaid na katawan iyan a di phakaraot, odi na isa ka raka’ah bo so kharaot iyan, na so datar ini na khapakay a makaori sekaniyan sambayang.
[Fatawa Arkaan Al-Islam, page 287]
